O empoderamento do xénero: reflexións sobre o 8 de marzo

O pasado 8 de marzo as mulleres celebraron unha vez máis divididas o Día Internacional da Muller Traballadora. Unha manifestación maioritaria acolleu a marcha oficialista convocada pola Comisión 8 M, onde se acolleu a mulleres trans. Outra manifestación minoritaria acolleu o feminismo clásico, que despreza a lei trans porque a considera un ataque ás conquistas históricas do feminismo, que é contrario a recoñecerlles dereitos a quen son mulleres porque cambiaron de xénero. Tamén é abertamente abolicionista da prostitución.

Na pequena manifestación do feminismo clásico entoáronse consignas discutibles como O 8 M non ten pene e ser muller non é un sentimento. Ambas afirmacións son dardos afiados contra o colectivo trans. Eu permítome lembrarlles a frase de Simone de Beauvoir en O Segundo Sexo (1949): Non se nace muller; chégase a selo, de onde se deduce que esta intelectual e sexóloga francesa, autora do libro de cabeceira do feminismo clásico, non está tan lonxe dos postulados defendidos na exposición de motivos da lei trans española, que defende a igualdade real e efectiva das persoas trans e a garantía dos dereitos das persoas LGTBI.

El colectivo trans planta cara a la intolerancia

Porén, ao abrigo desta frase, o mundo virou e puxo as costas ao corpo sexuado (sexo) para elevar a categoría absoluta o xénero, entendido como construción da identidade, en cuxa virtude se pode nacer home e devir muller.

Na antigüidade, xa Aristóteles distinguía esta dualidade xénero/sexo e afirmaba a primacía do primeiro, de modo que os individuos podían sentirse representados nun punto ao longo do segmento que ía desde o home soberano á muller submisa.

Platón explicou a bisexualidade co mito dos andróxinos. Segundo el, no principio habería tres xéneros: un macho, unha femia e un andróxino, devanceiro dos humanos. Eran seres duais: tiñan dúas caras opostas, catro brazos, catro pernas e dous sexos no abdome. Eran seres dobres. Os andróxinos, sentíndose deuses da creación, decidiron, como dixo Pablo Iglesias, asaltar os ceos. Antes de que chegasen ao Olimpo, Zeus puxo as cousas no seu sitio: mandoulles eses raios coléricos que o fixeron famoso e partiunos pola metade. Desde entón, esas dúas metades (alegoricamente nós, os homes e mulleres) senten paixón por volver reunirse, por copular entre si.

O s. XIX é o século do patriarcado; a ciencia dominante é heteronormativa e inclinouse pola primacía do sexo en sentido biolóxico e anatómico.

No s. XXI, nos campus universitarios de Estados Unidos, naceu a exaltación do xénero. Foi unha consecuencia lóxica da substitución de valores universais por valores identitarios. Cando eramos mozos, os valores progresistas eran universais. Incluso o galeguismo era ao seu modo un valor universal. JuntsXCat é nacionalismo identitario, pois defínense por contraposición aos españois e aos inmigrantes. Pero o noso nacionalismo galego non era esencialmente identitario. Era esencialmente libertario e emancipador, de tal modo que a identidade era unha parte dun todo universal.

Eses valores universais, de loita contra a desigualdade, declinaron fronte a unha poderosa construción do xénero identitario. Hoxe, fronte ao racismo, non se opón a loita polos dereitos civís, opóñense poboacións racializadas, orgullosas (proud of) da cor da súa pel, e confrontan co diverso. Fronte ao machismo, o empoderamento da muller (?), fronte ao racismo o empoderamento da raza (?). E así é como a loita por un mundo máis xusto e menos desigual se tornou na loita pola primacía da identidade: o imperio do xénero e o desvalor do diverso, pero sen atacar as raíces mesmas da desigualdade.

Ao abrigo desta tensión dialéctica entre a identidade e a diversidade, empezou esta deriva perigosa nos campus esquerdistas dos Estados Unidos. Xa en 1955 afirmouse que o sexo anatómico non significaba nada para a construción do xénero: un rol de xénero nunca se establece no momento de nacer, senón que se constrúe de forma acumulativa a través das experiencias vividas (John Money). Segundo el, o único que contaba era o rol social: o xénero con abstracción do sexo.

Esta teoría que vincula toda a identidade ao xénero sen o sexo chegou para quedarse… e para crear non poucos problemas sociolóxicos e familiares. En EEUU, as operacións cirúrxicas de cambio de sexo están á orde do día, así como os procedementos de reatribución hormonal. Moi a pesar de que o tratamento hormonal hase de manter toda a vida e de que os novos órganos xenitais, construídos no quirófano, non volverán proporcionar xamais o pracer do sexo.

Hoxe todo se analiza desde unha perspectiva de xénero. A páxina web anglosaxoa Transgender Heaven incita aos adolescentes ao cambio de sexo: “Ser transxénero é a solución para deixar de sentirse como unha merda” (!) é só una das afirmacións que poden ler se mergullan na web.

As familias trans en USA xa ocupan o traballo dos bufetes de avogados. Élisabeth Roudinesco, filósofa francesa de orixe romanesa, conta a historia de Raymond que casou con Nicole e deu a luz a unha nena: Andando o tempo, e descontento coa súa anatomía, Raymond emprendeu unha transición para converterse civilmente nunha muller co nome de Julie, pero sen modificar os seus órganos xenitais. De acordo con Nicole, propúxose ser a nai non xestante da súa filla. Pero a cousa non parou aí: concibiu outro fillo (Víctor) valéndose do seu esperma. De modo que é o pai biolóxico deste neno e a súa nai social, esposa e esposo de Nicole, pai biolóxico e nai adoptiva da súa primeira filla.

É evidente que reflexionar sobre estas realidades non nos converte nuns tránsfobos, patriarcais e heteronormativos, nin o asunto afecta só a dúas correntes enfrontadas do pensamento feminista. Este asunto afecta tamén o artigo 8 da convención da ONU sobre os dereitos fundamentais dos nenos e nenas e ás nocións xurídico‒civís do “engendramiento” e a filiación.

Os estragos do imperio do xénero non se limitan ao ámbito sexual. O empoderamento esténdese á raza e ás crenzas relixiosas. A filósofa Judith Butler empezou defendendo a calor militante das persoas transgeneristas, travestistas e transexuais. Esta exaltación da identidade de xénero levoulle a esta outra exaltación, pero agora do pano musulmán, concibido como un signo de rebelión identitaria da muller musulmá contra o laicismo oficial da República Francesa. Noutras palabras, o “xenerocentrismo” desta intelectual de esquerdas acabou convertendo un estereotipo de submisión o home da muller musulmá, de submisión ao escurantismo medieval, e o patriarcado islamita, nun fetiche progresista, obviando que miles de mulleres se xogan a vida negándose a poñer o que para elas é outra “cabronada” patriarcal, un simple signo de opresión.

Entón non é tan sinxelo descualificar as feministas clásicas. Elas sofren nas súas carnes a ideoloxía do xénero, unha ideoloxía da identidade moi lonxe da ideoloxía da liberación da muller que alentou o movemento feminista nos seus comezos.

A loita por un mundo mellor e a aceptación do diverso decaeron fronte ao empoderamento do eu colectivo. O certo é que estou moi turbado. Síntome un vello nun mundo ao que non recoñezo e ao que tampouco pertenzo. Seguindo con esta nova nomenclatura, eu empodereime lendo a Marcuse, Chomsky, Foucault, Althusser ou a Gilles Deleuze para adquirir ferramentas universais, para entender os demais e a súa relación coas cousas. Nunca o fixen para empoderarme nunha identidade colectiva que lanzase os distintos á exclusión.

(1) O Ceo Transxénero. https://transgenderheaven.com

(2) “El yo Soberano”. Colección Debate. Penguin Grupo Editorial. 2023

(3) Judith Butler, “Trouble dans le genre. Pour un feminisme de la subversión”. Paris, edtl. La Decouverte, 2005)

Suscríbete para seguir leyendo