Abril en Portugal

Despois da Revolución do 25 de abril de 1974, o novo goberno portugués levou a cabo unha campaña de publicidade destinada ao público español co lema “Tan cerca e tan diferentes”. Un slogan que un humorista catalán –penso que foi Jaume Perich- replicou ben axiña cun “España e Arxentina: tan lonxe e tan semellantes”. Hoxe, malia a común vixencia da democracia e da pertenza á UE, España segue de costas a Portugal.

Cincuenta anos despois de que o MFA esfarelase o réxime salazarista, pouco espazo queda para a saudade daqueles feitos. Porque, a realidade sempre é teimosa, acontece que se a valentía daqueles militares si derrubou unha ditadura, non podía, porén e por diversos motivos, erguer logo unha república socialista. En primeiro lugar, porque o obxectivo principal do MFA era acabar coa guerra colonialista e para iso, a única ferramenta era a democracia. Un movemento, ese dos militares comprometidos, que excedía culturalmente a media que naquela xeira alguén podería atopar nos cuarteis de Portugal e de España.

¿Qué fue de los líderes del 25 de abril?

Unha evidente eiva que tiña o colonialismo portugués –máis alá da súa perversión intrínseca– radicaba en que formaba parte dos esquemas da Guerra Fría. Despois do golpe liderado por Nasser en Exipto (1954), a independencia de Alxeria en 1962 e o derrocamento do rei Idris de Libia por Gadafi (1969), a influencia soviética en África pasou a ser considerable, cousa que favoreceu a aparición de diversas guerrillas de liberación nas colonias portuguesas, Namibia e Rodesia. A rexión –coa Sudáfica do apartheid no papel de xendarme– era o bastión que para Washington conviña preservar. Por iso, ninguén esperaba que cando –á maneira de ensaio– unha columna militar saíu o 16 de marzo de 1974 do cuartel de Caldas da Rainha, as cousas irían ocorrer como despois foron. Dous días antes, António de Spínola e Francisco da Costa Gomes non acudiran a unha convocatoria da cúpula militar portuguesa. Dous homes que nos meses que seguiron á Revolución de Abril xogaron papeis diverxentes sobre como tiña que ser o réxime nacente.

Non esquezamos que había apenas sete meses que o goberno dos Estados Unidos intervira en Chile dando pleno apoio á sublevación do exército contra a presidencia democrática de Salvador Allende. Despois de abril de 1974, cando a facción esquerdista resultaba hexemónica no MFA, Washington puxo as luces de emerxencia porque non podía aturar unha nova Cuba e, ademais, desta vez no continente europeo e nun país membro da OTAN (en xogo estaba a base de Lajes, nos Azores). E para iso, o presidente Gerald Ford –por consello do subdirector da CIA– nomeou a Frank Carlucci embaixador dos EE. UU. en Lisboa.

El papel de Estados Unidos en la caída de Salvador Allende: el otro 11 de septiembre

Imposibilitada unha solución á maneira Pinochet, Carlucci –con oitenta axentes de intelixencia brasileiros e co concurso imprescindible da RFA, con Helmut Schmidt (SPD) na chancelaría de Bonn– moveu ceo e terra para que o moderado Mário Soares –fronte ao pétreo e prosoviético Álvaro Cunhal– fose o vencedor das eleccións constituíntes de xuño de 1975. En paralelo, emerxeu –contra o PCP– un estraño PCTP/MRPP cunha propaganda e uns murais que ningún outro partido portugués era capaz de facer.

Desde o primeiro día da caída do Estado Novo, o conxunto de forzas democráticas (políticas e militares) foi consciente de que o imperio colonial estaba liquidado. Pero o risco, á vista da intervención norteamericana, era que tal inercia fose aproveitada para impulsar uns movementos independentistas nas illas Azores e na Madeira, teledirixidos desde Washington. E iso xa tocaba territorio da metrópole, polo que de forma inmediata lles foi concedida a autonomía rexional, un pecado gravísimo nun país tan unitarista como sempre foi Portugal.

No verán de 1975 había, pois, dúas lexitimidades: a da asemblea constituínte, con Mário Soares á fronte, e a do Consello da Revolución, guieiro do chamado “Proceso Revolucionario en Curso.” O país estivo ao borde da guerra civil. A mobilización da extrema esquerda e do chamado “Grupo dos Nove” a prol dun golpe militar comunista foi contestada por un contragolpe do sector democrático do MFA, liderado polo xeneral António Ramalho Eanes, elixido finalmente como o primeiro presidente democrático en xuño de 1976.

Suscríbete para seguir leyendo