Centenarios na exiptoloxía

Entre as grandes civilizacións da Antigüidade, os primeiros sistemas de escrita empregaron pictogramas que, co tempo, pasaron a grafemas que representaban unha realización fonética. No caso exipcio, a escrita xeroglífica foi utilizada desde o ano 3.300 a. C ata o 394 d. C. e no seu tempo estaba reservada ás clases poderosas e sacerdotais. Porén, o desenvolvemento da civilización propiciou a procura dun sistema máis doado, a escrita hierática, de uso doado con papiro e cálamo. A súa vez, e xa cara o 600 a. C., foi simplificada na escrita demótica, substituída a partir da dinastía dos Ptolomeos pola grega.

Os estudos destes sistemas gráficos son ben antigos pero era o máis primitivo, o xeroglífico, o que obviamente máis dificultades presentaba. Durante a expedición que Napoleón emprendeu en Exipto en 1798, da que formaban parte cento sesenta e sete expertos en diversas ciencias, un oficial do exército, Pierre-François Bouchard, atopou en 1799 unha pedra nun forte otomán en Rashid (afrancesado en Rosette) que tiña tres fragmentos de texto escritos en tres sistemas diferentes de escrita: xeroglífica, demótica e grega antiga.

Lord Carnarvon y el mosquito

Rescatada a pedra, uns meses despois pasou a ser botín de guerra cando os británicos, aliados do emperador de Istambul, expulsaron os franceses de Exipto en 1801. Os obxectos gañados, entre eles a pedra de Rosetta, foron trasladados de inmediato a Londres. A partir de copias e litografías, o contido da pedra comezou a ser estudado. En 1822 o exiptólogo francés Jean-François Champollion presentou os resultados de traducir o texto trilingüe, especialmente interesante verbo da versión xeroglífica que, malia algunhas dúbidas, abría as portas a interpretar a antiga lingua exipcia.

Custodiada desde 1802 no Museo Británico (que hogano celebra unha exposición cos xeroglíficos que conserva: xa sabemos que dos museos, como dos porcos, todo se aproveita), é o obxecto máis visitado desta institución. Non cabe dúbida que a súa posesión se debe a un dobre espolio e que calquera reclamación por parte das autoridades exipcias, como a feita en 2003, resultou (e resultará) infrutuosa. Mais o certo é tamén que, no ámbito dos estudos sobre Exipto, se cumpre un século do que constitúe con toda certeza o achado máis coñecido entre todas as escavacións feitas no Antigo Exipto: a sepultura do faraón Tutankamon, dada á luz polo exiptólogo británico Howard Carter. A importancia do achado non radicou tanto no valor dos obxectos descubertos (que tamén) como na tecnoloxía empregada nunha expedición pensada con criterios modernos.

Carter foi un apaixonado das antigüidades exipcias desde neno. Bo debuxante, en 1899 e con vinte e cinco anos, foi nomeado inspector do Servizo de Antigüidades Exipcias no Alto Exipto, onde supervisou diversas escavacións, con novos métodos para achar xacementos. Despois de deixar o seu traballo en 1905 por un conflicto cuns turistas franceses (defendeu aos traballadores locais), dous anos despois comezou a traballar para Lord Carnarvon, entusiasta e mecenas da exiptoloxía. Parados os traballos durante a guerra mundial, en 1917 recomezaron as escavacións na Val dos Reis. Durante unha escavación, un traballador tropezou cunha pedra que resultou ser o chanzo superior dunha escaleira. Revisada por Carter, este decatouse de que remataba nunha porta de barro. Tras unha primeira exploración preliminar, e cando Lord Carnarvon xa andaba enfadado pola falla de achados, o 7 de novembro entraron na tumba en presenza dun oficial exipcio. O achado foi fabuloso, sendo o símbolo de tal riqueza a máscara en ouro do faraón. Inventariar o achado para o museo de El Cairo ocupou dez anos a Carter.

Ao ser unha escavación privada, non foi difícil escamotear algúns obxectos se ben a maioría quedaron en Exipto, cousa que, naturalmente, as autoridades británicas nunca lla perdoaron a Carter, de tal xeito que non lle fixeron recoñecemento ningún. Con todo, e malia a lenda da suposta maldición de Tutankamon, os estudos en exiptoloxía tiveron unha nova dimensión despois do seu labor.

Suscríbete para seguir leyendo