"Samsara", de Lois Patiño

No seu Tractatus Logico-Philosophicus, Ludwig Wittgenstein apuntaba, de xeito sucinto e preciso, que a morte non pode ser un acontecemento da vida porque non existe ser vivo capacitado para experimentala como un feito illado, ou mesmo como un transo do que se poida falar a posteriori. Nin que dicir ten que a contundencia dos seus argumentos e mais o seu irascíbel temperamento impedían calquera tipo de apreciación en contra. Mais pouco sabía aquel ilustre filósofo que anos máis tarde, na cidade de Vigo, nacería un cineasta, de nome Lois Patiño, “case” capaz de evidenciar esa imposíbel posibilidade.

Samsara, premiada na sección “Encounters” do Festival internacional de cinema de Berlín, vertebra o seu discurso en torno a dúas cuestións: por unha banda, a procura dunha imaxe veraz do derradeiro e, por outra, o devir da escritura cinematográfica como forma de hibridación entre o mítico e o histórico. O traballo de Patiño entraña un achegamento sorprendente e orixinal ao núcleo do medo máis íntimo do ser humano: a impresión da Morte en nós. Para este director, conseguir a súa percepción só pode ser posíbel se o facemos a través da deriva, sendo o ouvido, a pel, o cerebro ou o corazón os que por medio de fonometrías estrañas e de espectros electromagnéticos sexan quen de nos transportar até ela. En consecuencia, o espectador debe morrer (doce minutos).

“Esta película consigue que el cine se convierta en una meditación colectiva”

Un filme -semella musitarnos o realizador- pode actuar como unha fantasmagoría en que o medio, o cinema, sirva para pór o público en contacto cunha serie de peripecias que provoquen a reflexión e a epifanía. Por este motivo non podemos confiarnos só no que vemos en Samsara: dúas historias equidistantes, escrupulosamente narradas e divididas por unha fenda central. A primeira parte da metraxe sitúanos en Laos, onde un pequeno grupo de monxes budistas executan as súas tarefas cotiás de meditar, traballar e comer, consultando o móbil sen descanso. Nada chama a nosa atención en demasía até que chegamos ao verdadeiro protagonista deste relato. Trátase de Amid, un mozo voluntario cuxa misión consiste en lerlle as derradeiras pasaxes do Bardo Todol, o Libro tibetano dos mortos, a unha velliña moribunda. Ao seu redor algo etéreo e poderoso o exclúe do mundo e o transforma nun heroe lendario a punto de librar a máis feroz das batallas.Samsara invita a pensar que avance e retroceso poden ser coincidentes e simultáneos. Nun dos máis fermosos travellings do filme, a cámara inicia o seu percurso acompañando a barca na que navegan Amid e os monxes cando, de súpeto, farta da súa pulcra obxectividade, sóbese a bordo e, nun maxistral movemento de retorno, vainos mostrando en primeiro plano, un a un, os rostros dos viaxeiros. Obviamente, non se trata de algo casual ou estético.

En Zanzíbar nace o segundo relato da fita, que comezará coa chegada ao mundo dunha nívea cabrita. Neste territorio de luz serán os nenos e as nenas da aldea os que nos orienten polo seu paraíso de metáforas e símbolos. Serán eles, os miúdos cicerones, quen nos expliquen por que a estrela de mar vermella coa que unha vez soñara a velliña de Laos está agora na súa ourela. Ao seu redor, os adultos relátanlles historias de masais e musulmáns, de vivos e defuntos, que eles non entenden. Nun momento de especial alborozo, a cabrita extravíase dos pequechos e sucede entón o prodixio (que non debo revelar): Lois Patiño e Mauro Herce en estado de graza.

Se non fose pola existencia de cineastas deste calibre, obsesionados por todo o que se esconde tras a superficie das imaxes, dos sons, dos ruídos, polos ecos das fisuras e pola supervivencia da obra de arte, o cinema sería probabelmente un deserto poboado de figuras Marvel. Con el descubrimos que o importante da Arte non reside na súa capacidade de conmovernos, senón no noso anhelo por comprendela.

Suscríbete para seguir leyendo