As bondades da literatura

Vido ao mundo en Diamante (1958), Calabria, o 10 de xuño de 2023 falecía en Cosenza -así mesmo en terras calabresas, Nuccio Ordine. En maio dese mesmo ano, Ordine recibira o Premio Princesa de Asturias de Comunicación e Humanidades. Por esas mesmas datas, Olga González Caamaño foime agasallar cun libro do grande autor italiano: Os homes non son illas. Profesor invitado polas universidades de Nova York, Yale, París IV Sorbona ou a Fundación Alexander von Humbolt de Berlín, ensaísta sobre o Renacemento e mais a Idade Moderna, Nuccio Ordine é autor asemade de A utilidade do inútil (2013), Clásicos para a vida (2017) e Tres coroas para un rei (2022).

Humanista que foxe da fragmentación do saber, comentaba que sen a cultura, e sen os valores educativos e da lectura, é imposible construír “un estilo de vida” que nos dea ferramentas de cara a desenvolvermos unha sociedade máis igualitaria. Defendía así os clásicos e mais a importancia da aprendizaxe de cara ao coñecemento. A literatura -insistía-, devén fundamental para fomentarmos o entendemento e mais a solidariedade entre as persoas, a través da beleza de aprender lentamente, nunha sociedade que despreza os saberes. Vivir para os demais ten sentido nas nosas vidas nunha época marcada polo individualismo, as desigualdades socioeconómicas, o racismo ou os conflitos e guerras.

Os clásicos, Aristóteles, Platón ou Plutarco, deveñen apaixonados do saber para Ordine, tal como como a esencia da felicidade para todo o xénero humano. Da súa parte, Erasmo de Róterdam contempla: “os libros sagrados, do Antigo ou Novo Testamento, non falan máis que da paz e a concordia, pero a vida dos cristiáns é un embrollo de intrigas e guerras”. Fredrich Nietzsche indícanos: “o mesmo eu que o meu libro somos ambos dous amigos do lento”. Paolo Sarpi acláranos: “os libros son palabras, e desas palabras proceden as opinións do mundo”. Dante Alighieri atopa: “que ler un libro pode cambiar a vida”. Emily Dickinson explica: “a viaxe máis fermosa é a lectura”. T. S. Eliot asegura: “toda expresión e toda frase son un fin e un comezo”. Giambattista Vico propón: “nobres adolescentes, aplicarvos aos estudos literarios”. Castelao, en Cousas da vida, sinala: “o home que máis sabe no mundo é o noso mestre. Hai que ver canto sabe”. Porén, o “querer saber” a toda costa recorda a loucura de “poñer a proba” a fidelidade dunha muller, loucura condenada por Cervantes na novela do “Curioso impertinente”, do Quíxote.

Nuccio Ordine mirando el horizonte con Cavafis

Ordine cita así mesmo a John Donne: “os homes non somos illas, nin nos bastamos a nós mesmos: todo home ou muller, todo ser humano é unha parte do continente, unha parte do océano”. Francis Bacon abasta: “a bondade non pode coñecer límites, está profundamente impresa na natureza do home, todo o que se fai polos demais faise por un mesmo”. Virxinia Woolf en As ondas: “a humanidade estaría representada polo océano de Donne, e o individuo polas ondas, que representan o fluxo dun “eu” que expresa un todo indistinto”, e -continúa -, coas cartas morais a Lucilio, nas que Séneca reflexiona sobre os semellantes: “ben pouco é non facer dano a quen debemos favorecer”. Marco Tulio Cicerón: “como seres humanos, somos membros dun gran corpo: tal como vivamos ao longo da nosa xuventude e madurez viviremos ao longo da nosa vellez, non se envellece por dentro, só por fóra”. William Shakespeare, no Rei Lear: “coa perda do seu poder e patrimonio, e a través dunha viaxe introspectiva, séntese conmovido polos sufrimentos dos demais”. Tolstoi, en Que facer?, exclama: “só vivindo para os semellantes podemos vivir para nós mesmos”.

En fin, Rosalía de Castro achéganos no Ensaio inicial de Follas novas esta fermosa reflexión: “Mais as cousas teñen de ser como as fan as circunstancias, e se eu non puiden nunca fuxir ás miñas tristezas, os meus versos menos. Escritos no deserto de Castela, pensados e sentidos nas soidades da natureza e do meu corazón, fillos cativos das horas de enfermidade e de ausencias, reflicten, quizais con demasiada sinceridade, o estado do meu espírito unhas veces; outras, a miña natural disposición (que non en balde son muller) a sentir como propias as penas alleas”.

Suscríbete para seguir leyendo