“Nada do outro mundo”, antoloxía insólita

Facendo reconto, se a memoria non me falla, coñecín a Ramón Caride aló polo ano 1988 nun hotel de Vigo, onde eu —que entón aínda case era un rapaz-, estaba como operador de cámara en prácticas.

Estabamos gravando uns microespazos poéticos para a TVG, Poesía para a medianoite, ou algo polo estilo. Desde logo non era poesía para ningún target de máxima audiencia. O tipo, ou sexa o Caride, estaba claramente fóra de onda, sen erguer os ollos do papel para nada, lendo uns poemas paisaxísticos de principiante feitos de morriña e lugares comúns, moi na onda dos tempos. Refírome aos tempos dos setenta. El xa ía un paso —ou unha década— por detrás, claramente. Parecía un peixe fóra da auga. Case tanto coma min, un matado que estaba cunha cámara emprestada, acaso presentindo que o produtor do programa non me ía pagar o acordado nin poñerme nos créditos. Talmente como pasou, ao cabo.

Logo diso pasei sen velo así como dous anos. Eu estivera unha tempada en Madrid, e logo en Cádiz e Sevilla. Vantaxes de querer ser artista e ter que comezar a traballar de camareiro. Cando voltei a Vigo, ao comezo dos noventa, vin que Caride entrara na narrativa cun novo libro, Os ollos da noite. Un volume de relatos de serie negra —daquela aínda non era noir— impreso por Ir Indo. Era difícil non velo daquela, por dúas razóns: unha, que había menos novidades literarias das que hai hoxe; e dúas, el saíu na contraportada do Faro cunha foto de medio corpo, sobre fondo negro, e un titular coma os que adoitaba haber entón: «Ramón Caride le pone boina paisana al crimen». Alegreime de que o Caride deixase a poesía paisaxística para os vellos mestres. Xa o dicía Napoleón: «Unha retirada a tempo é unha vitoria». Daquel primeiro libro de relatos reprodúcese aquí Por Eve, un conto a medias entre o amor tolo e o instinto de destrucción, que foi o seu primeiro gran hit, seguramente o máis reeditado, e o que abre o volume.

De alí a pouco, no 1992, Ramón Caride entrou na novela. Non tardou en gañar o premio Blanco Amor con Soños eléctricos, e logo algún certame máis. Mesmo lle deu para mudar o coche. Agora tócame falar desa primeira novela do Caride, aínda que o obxecto deste libro sexan os seus relatos. A razón é que de non ser por ela, a novela, non habería un terceiro libro de relatos, no 1994, Lumefrío, nin os que o seguiron. Non o creredes, pero Ramón contoume que cando se puxo a escribir a primeira novela porque rematou de pintar a casa, aló no afastadísimo 1992, e decidiu facela de ciencia-ficción —termo que arestora non lle chista cousa, xa que prefire fantasía científica ou outras semellantes—, optou por dito xénero sen idea precisa de encher ningún baleiro no sistema literario galego. De feito daquela o concepto de «sistema literario», entendido como «ecosistema» case non existía aínda.

Logo viñeron unha chea de libros máis, no seu caso, e un repertorio de viaxes meus que serían longos de contar, mais que non impediron que mantiveramos o contacto.

O outro día, isto é: no outono do 2019 —trinta anos non son nada, xa sabedes—, o Ramón citouse comigo en Compostela, onde eu estaba de paso por unha sesión no CGAC, e reclamoume participar na súa prometida antoloxía, conforme levabamos falando desde había anos, sobre todo falando el, lembrándomo cada tanto —ou sexa en cada mail ou wasap. “Que dis? Eu antoloxista teu? Antes morto. Son un mísero lector, non un crítico”. “Precisamente por iso. Eu non quero un crítico, quero un lector entusiasta. Tesme dito que desfrutaches moito con algúns dos meus relatos...”. Ás veces un pérdese por falar de máis, ou por non calar a tempo.

El só puña unha condición: coller un único relato de cada libro de contos dos que el publicara e que tivesen material inédito, desde o 1990 á actualidade. “Malo será que non haxa un do teu gusto por libro. Un de cada, cronoloxicamente, e se algún aparecese en dous, collelo onde queiras. Tes vía libre”. A cousa era para pensar, polo menos para pensar en como saír do apuro. Deille corda, confiando que se esquecese do asunto.

Novamente asentado eu en Escocia, chegou o ano 2020 e con el veu a pandemia. E tamén chegaron, daquela, moitas videochamadas do Caride lembrándome o prometido. Como lembraba, máis ou menos, os títulos que me gustaran no seu día, peguei neles e funme animando. Escollín un a xeito en cada libro e comentei, ao remate de cada, algunhas cousas da nosa amizade que lindan nalgún caso coa autoficción. Os quince relatos escollidos, dos que o último é rigorosamente inédito, amosan o universo do autor e as súas obsesións recurrentes, mais tamén nos permiten chegar a albiscar cousas até agora non moi coñecidas da súa biografía, tales como a censura que sufríu un destes relatos, ou a orixe das historias de outros, que nalgún caso resultan sorprendente, por canto feitos case inverosímiles na ficción aconteceron na realidade. A saída desta antoloxía coincidiu coa publicación do seu relato A Escorna, unha perífrase de A esmorga de Eduardo Blanco Amor, que só apareceu en Fisterra (2022), volume colectivo de 40 autores, coordinado polo común amigo X. M. del Caño.

Tras A velocidade crítica (2021), Ramón Caride non publicou ningún novo libro individual de relatos; e aínda así sempre quixo meter quince contos neste libro, alegando non sei que andrómena relacionada coa numeroloxía. “Pois faino novo”. “É que non vou ter tempo”. Mixiricadas dos que presumen de literatos. Eu non lle pasei por aí. Como antólogo responsábel que son débome ao meu público, coma os Rolling Stones. Mesmo que o meu sexa algo máis escaso ca o deles: “Ou metes un inédito se queres que vaian 15, ou só van ir 14. E senón, eu báixome do carro”. Así naceu Dark dentro, a novidade de Nada do outro mundo, que reune dúas constantes presentes nos mellores relatos do autor: os curiosos encontros —ou desencontros— amorosos e as novas tecnoloxías. Para non esquencer.

E, por certo, se o amigo Caride me fai outra proposta coma esta no sucesivo, nunca a tomarei en conta se o anticipo —que deberá ser«substancioso», como diría un personaxe deste libro— non vai antes de cousa ningunha. Que conste en acta.

Suscríbete para seguir leyendo