Fragmentos dunha muller

Fragmento número un: ausente, fronte ao ollo da cámara que a está a gravar mentres dá a luz, descubrimos unha muller co “rostro intercambiábel” (porque esa muller podería ser todas as mulleres). Debería presentarse ditosa, limpa, digna, esforzada, sen titubeos ante a inminente chegada do seu novo fillo, mais non é así. Algo perturbador ocorre na secuencia inicial de O corno que nos leva a pensar, de repente, que o que vai vir non será compracente, que o que imos ver non será Bambi e que a nosa angustia non se vai mitigar cos tres planos clásicos de face conxestionada, mans apertadas e bágoas de felicidade maternal. O choro alegre do neonato que escoitamos nun sen número de filmes demórase insufribelmente, como se as imaxes que estamos a ver estivesen agarradas ao noso sufrimento de tal modo que impedisen fechar a escena.

Fragmento número dous: para a directora vasca Jaione Camborda a esencia da súa obra reside ante todo na espesura visual. De aí que, en determinados momentos, o espectador perciba que o que contempla é unha especie de suspensión narrativa, como se o relato pesase tanto que non permitise avanzar as súas imaxes. A mociña que voluntariamente entra nun cortello para someterse ao seu primeiro aborto, condensa perfectamente esta dimensión significativa, reveladora e triste. O tratamento fotográfico dos primeiros planos, case expresionistas, da súa face, os diálogos minimalistas ou a nosa propria consciencia do seu terríbel sacrificio son soamente algúns dos elementos que conforman a placa tectónica desta proposta profunda e complexa. En ningún caso poderíamos dicir que estamos ante unha fita costumista por moito que ás veces semelle que a cámara e as súas personaxes transiten con frescura e naturalidade por ese subxénero.

Fragmento número tres: María (unha Janet Novas en estado de excelsitude) eríxese como o arquetipo de muller audaz a quen non lle treme o pulso á hora de tomar decisións comprometidas. Pouco importa que sexa parteira, aborteira e mariscadora a tempo completo, o que de verdade sorprende é que no medio da súa asfixiante soidade aínda haxa lugar para a alegría e o lecer. Con poucas ganas de que a reflexión e a moralidade lle arruínen a festa, unha noite decide marchar cun prestidixitador ambulante. A tensión dos planos intensifícase cun aceleramento marcado pola súa diminución temporal. O que até ese momento se construía sobre un alongamento reflexivo dos feitos, pasa a articularse neste caso cunha ensamblaxe veloz. Para a directora non se trata de filmar a descrición dun encontro sexual, senón de transformar esa acción nunha xubilosa aventura, nunha epifanía do pracer. María levaba tempo esperando que alguén saciase o seu corpo famento, sen melindres, sen falsos sentimentalismos.

Fragmento número catro e epílogo: o punto de inflexión márcao a fuxida forzosa de María da illa onde reside. A partir de aí o ton do relato muda notoriamente: por un lado comprobamos como se acelera o seu ritmo e, por outro, percatámonos da mingua de locuacidade das personaxes. Lentamente as palabras deixan paso ás poderosas imaxes para que o expliquen todo. A cámara faise viaxeira, ora desde a súa presenza ao lado da fuxitiva mentres se traslada dun lugar a outro, ora perseguíndoa polo bosque con travellings dunha elegancia insólita. O número de mulleres que aparecen en pantalla aumenta de xeito exponencial a medida que avanza a historia. Cada unha delas, no seu papel de valorosa heroína, ordenándoo todo para que o noso mundo –dominado polos homes (lembremos que estamos na Galiza de 1971)– sexa un pouco máis xusto. A crúa ollada de O corno sobre a muller constitúe non só un acto de fe na sororidade, senón tamén no poderío do cinema.

O corpo incómodo

Cando Janet Novas naceu no Porriño, o Porriño Industrial Fútbol Club era un equipo de terceira división. Corría o ano 1982 e a futura bailarina, coreógrafa e actriz comezaba xa a mover os seus pés pequenos con moita máis velocidade que os seus veciños futbolistas. Bailaba no berce, movía as mans e berraba forte para que a Galiza enteira se percatase da súa presenza. Non obstante, na vila todos semellaban estar máis interesados no destino final daquel maldito balón que se lles resistía. Chegado un momento, decidiu probar fortuna lonxe daquela xente que a ignoraba.

Visitou Madrid, Bruxelas, Berlín. Traballou sen descanso até que en 2008 comezou a elaborar os seus proprios proxectos, ancorados na experimentación dos movementos e no diálogo directo e brutal co corpo. A crítica internacional recoñeceu o seu valor dándolle cabida en festivais do calibre de Rencontres Chorégraphiques de Seine-Saint-Denis ou no Festival de Danse et des Arts Multiples de Marseille, entre moitos outros. Abonda con observar hoxe en día a Janet Novas danzando para escribir, quer un tratado de supervivencia, quer un poema. O seu corpo incómodo, a súa actitude diante da cámara, a súa pose en loita perpetua consigo mesma, todo leva a pensar que probabelmente o seu sexa o retrato máis fiábel do país que a viu nacer.

Suscríbete para seguir leyendo