'Chim Chim Cher-ee'

Sempre me impresionou a figura dos nenos desenfeluxadores. Escribín sobre eles nalgún dos meus libros infantís, co pudor de saber que Charles Dickens dedicara páxinas de 'Oliver Twist' a este oficio, aínda que quizais sería máis correcto referirse a el en termos de explotación. Este labor tivo o seu momento álxido na época vitoriana. En Londres era habitual quentar as casas mediante chemineas. A estreitura do oco complicaba os labores de limpeza e mantemento, que eran encomendados a nenos que dependían dun desenfeluxador adulto, responsable da hixiene persoal e de alimentar a eses cativos, condicións que rara vez se cumprían. Esta última, porque a alimentación deficiente favorecía que puidesen entrar polo tiro sen grandes dificultades. Os nenos desenfeluxadores percorrían as rúas da cidade armados cos instrumentos de limpeza, de cheminea en cheminea a medio espir (porque a roupa podía engancharse nalgún saínte) coa pel e os pulmóns cheos de feluxe. As queimaduras eran a estampa habitual, igual que as enfermidades respiratorias, as mortes por caídas, atrofia do crecemento, deformacións na columna e nas extremidades, úlceras nos ollos ou o cancro de escroto. Foi o cirurxián inglés Percival Pott quen detectou a relación entre este tipo de cancro e os desenfeluxadores, pola feluxe e o alcatrán que se acumulaba na roupa e na pel. Esta descuberta supuxo a primeira asociación entre un cancro e unha exposición ambiental, e todo isto nun contexto laboral. Pott detectou que os pacientes tiñan unha chaga dolorosa que se estendía e era coñecida coma “verruga da feluxe”. No 1817 presentouse un informe no Parlamento informando de todas as patoloxías e problemáticas derivadas desta profesión, mais seguiu sendo unha profesión destinada a cativos. O último neno desenfeluxador chamábase George Brewster. Quedou atascado nunha das chemineas dun hospital de Cambridge. Demoleron a cheminea para liberalo, pero George morreu pouco tempo despois como consecuencia das lesións. Era 1875. A partir dese momento as autoridades obrigaron ao cumprimento dunha lei de protección dos menores desenfeluxadores que levaba aprobada desde 1840 e que ninguén respectaba. Outra figura que me fai estremecer é a dos Mudlarks, nenas e nenos encargados de procurar obxectos de valor na lama do Támesis. Fracos e esfarrapados, sobrevivían procurando desperdicios que poder vender a un prezo miserable. Eran a estampa do Támesis, coma pequenos espectros que desafiaban a néboa. Sobre eles escribín nunha obra titulada “O neno de lume”, a explotación infantil é un tema que sempre me obsesionou e eu adoito usar a literatura coma unha especie de faro ou lanterna que dirixe o foco cara a espazos, persoas e lugares que están na sombra. Adoito insistir en que aquilo do que non se escribe ou do que non se fala é coma se non existise. De aí esta teima en facer visibles persoas, conflitos e problemáticas que moitas veces resultan dolorosas. Esta semana chegaba a nova de que o Estado de Arkansas flexibilizaba as leis de traballo infantil eliminando a obrigatoriedade de que os menores de 16 anos verifiquen a súa idade e presenten un consentimento asinado polos pais ou titores, requisito indispensable para que a división responsable do traballo do Estado puidese emitir un certificado laboral. A súa gobernadora republicana Sarah Huckabee Sanders, asinou este proxecto de lei despois de que unha empresa da industria alimentaria pagara unha multa de 1,5 millóns de dólares por ter traballando nas súas instalacións a menores inmigrantes en condicións laborais de risco. Un retroceso que me fai pensar nos personaxes de Dickens, nenos superviventes nun mundo que non os merece. E todo isto ao ritmo do 'Chim Chim Cher-ee' que soaba en 'Mary Poppins'.

Suscríbete para seguir leyendo