A muller que sabía demasiado

Cando o capitán Buono da Malamocco e mais o seu compañeiro Andrea “Rustico” di Torcello arribaron ao porto de Alexandría en novembro do ano 827, a Sereníssima, como tal, non existía. Serían eles, os dous comerciantes e -por riba de todo- malandríns, os que darían forma e sentido ao que hoxe coñecemos por Venecia. Dous meses despois da súa lendaria partida, o 31 de xaneiro do 828, regresaban á súa patria cun símbolo empaquetado en carne. “Kanzir, kanzir” (”porco, porco”) aseguraban ter berrado aos musulmáns para anoxalos. O cadáver roubado do santo Marcos era finalmente depositado no epicentro do máis fermoso dos paradoxos. As súas reliquias servirían, en primeiro lugar, de cimento a unha basílica e a súa representación como león alado faría o resto. Once séculos e noventa e catro anos máis tarde a cineasta Laura Citarella visitaba a cidade cunha obra mestra baixo o brazo, Trenque Lauquen. Non se trataba da primeira, nin tampouco sería a derradeira. Así e todo Laura non gañaría nada naquela Mostra Internazionale d´Arte Cinematografica de Venecia do ano 2022. A razón era simple: só tivo que fechar os seus ollos e, ao voltar a abrilos, comprobou que os descendentes de Buono seguían alí.

A obra fílmica da directora arxentina Laura Citarella (1981, La Plata) constitúe de seu un misterio cuxa sinxela beleza esconde numerosas complexidades. En primeiro lugar, cómpre sinalar a súa predilección polos desprazamentos, polas derivas que na maioría dos casos teñen lugar sobre xeografías recoñecíbeis, pero perturbadoras. Se ben non resulta difícil deducir que o que vemos ten lugar en Ostende, na Pampa ou nas aforas de Bos Aires; hai sempre un aquel desacougante que nos impide asocialo a unha cartografía concreta. Tamén nos inquieta o enigmático proceder das súas personaxes, detectives salvaxes e incansábeis que deambulan dun lugar a outro na procura dun relato, dunha explicación (algo semellante ao que lle pasaba á protagonista da novela de Lewis Carroll, Alicia no país das marabillas). Por último, faise evidente o desexo, por parte da directora, de obliterar a tentación de interpretar os seus filmes de maneira unívoca. A súas obras invítannos á experimentación, a un compromiso con aquilo que pasa diante dos nosos ollos e ouvidos sen chegar a comprendelo. Sen ditados nin imposicións.

Atopámonos, sen dúbida, ante o produto dunha mente visionaria de moi difícil clasificación. Tanto desde o punto de vista formal como desde a análise dos seus contidos, o que nos ofrece o seu corpus cinematográfico non ten parangón. Tres son os planos sobre os que normalmente se cronstrúen -ou deconstrúen- as súas historias: a escritura (cartas, notas breves, obras literarias) como vehículo a través do cal se comunican as personaxes do pasado coas do presente, o audíbel e o inaudíbel (conversas, poemas, cancións) como metáforas da nosa incapacidade para chegar a aprehender a verdade e, por último, o tratamento da cámara como un ollo que escruta o que sucede ao seu redor para o entender.

No cinema desta realizadora non funciona a ordenación das escenas e posterior cohesión a modo de puzzle para rematar descubrindo quen foi o asasino. A cuestión non radica tanto en averiguar cal é a verdadeira historia como en introducirnos nela, en vivir nas súas imaxes, en traspasar muros. O seu é un poder de atracción tan intenso que, cando rematamos o visionado dun dos seus filmes, un se pregunta se non sería mellor seguir na sala en lugar de voltar a casa.

Nunha ocasión a directora asegurou que o seu propósito cinematográfico era realizar filmes sobre unha muller que se chamase Laura e que viaxase a través do tempo e o espazo adoptando outras personalidades. Deste xeito Laura estaría simultaneamente diante e detrás da cámara. Estaría en todos os lugares ao mesmo tempo, como Deus.

Os meus homes

O 22 de novembro de 1949 Natalia Ginzburg acode ao Congreso do Pen Club que se celebra en Venecia. Alí encóntrase cun home que, segundo ela, lle lembra a Balzac. Un home co que axiña paseará da man polas rúas de Roma e que un ano despois se convertirá no seu segundo marido. Gabriele Baldini é corpulento, crecho, vivaz. O seu entusiamo, o seu humor, a súa paixón pola cultura e o cinema, o agarimo co que trata os fillos de Natalia conseguen namorala. Así a todo, co tempo aquilo que tanto a cativaba del, comeza paseniño a irritala, a aborrecela. “Sei que me equivoquei en todo”, escribiría máis tarde, “pero aínda fica a posibilidade de converterme noutra muller”. A Laura Citarella, o seu home, Ezequiel Pierri, non lle lembrou nunca a ninguén. Tampouco o coñeceu en Italia (aínda que o seu apelido poda levarnos a pensar o contrario), nin paseou polas rúas da súa capital collida da man del. Porque tanto Laura como Ezequiel son porteños e, por conseguinte, inimigos da tristura (da inútil), dos risos adulterados e da Venecia de The Tourist. El é o actor e ela a directora dun dos filmes sobre o amor máis emocionantes e turbadores da historia do cinema. Trenque Lauquen conta a viaxe fragmentaria, obsesiva e poética de dous homes na procura da muller que aman e que, sen dar ningún tipo de explicacións, os abandonou deixando como despedida un papel que dicía: “Adiós, adiós. Me voy, me voy”.

Suscríbete para seguir leyendo