Lupe Gómez e Morales Monterríos | Poetas gañadores do Premio Carlos Oroza

Os premios Oroza de poesía saltan ás librarías coa galega Lupe Gómez e o chileno Morales Monterríos

“Escribo con corazón e ollos de nena”, destaca Gómez

"Uno jamás toca el mundo", sinala Morales Monterríos

Morales Monterríos e Lupe Gómez, galardoados co Premio de poesia Carlos Oroza.

Morales Monterríos e Lupe Gómez, galardoados co Premio de poesia Carlos Oroza. / Ricardo Grobas

Mar Mato

Mar Mato

Pódese resucitar unha morta? A poeta Lupe Gómez logrouno no seu último libro, “Herbario da noite pecha”, onde rescata a lembranza dunha veciña súa curandeira que vivía na aldea de Filisteus, Curtis. Neses poemas, cos que gañou o Premio Carlos Oroza en galego, volta tamén ao seu pasado como nena. Gómez presentou onte o libro en Vigo xunto ao gañador do galardón en castelán, o chileno Morales Monterríos, xunto ao editor Xabier Romero e a delegada da Xunta, Ana Ortiz. No recital da tarde, ducias de persoas gozaron dos versos, entre elas, o director xeral de Cultura, Anxo M. Lorenzo. A continuación, incluímos dúas entrevistas cos gañadores.

"A poesía é unha forma de liberdade"

Lupe Gómez

— Poeta

Lupe Gómez –que naceu un martes de Entroido– defende que “disfruta con calquera cousa pequena da vida”. Tamén recoñece “sentir un fondo pesimismo existencial”. Os dous elementos están presentes nos versos de “Herbario da noite pecha”, a obra coa que gañou o Premio de Poesía Carlos Oroza. Nel, lembra a Don Ramón, o seu profesor de EXB que falaba e daba a clase en galego; a curandeira e veciña María de Castrelo e tamén a Biblioteca Pública Ánxel Casal de Compostela. Asegura Gómez que esta cidade lle está mandando “marchar” por mor do incremento dos alugueiros pola presión turística. Despois de 33 anos vivindo alí, denuncia: “Paréceme algo inxusto”.

Lupe Gómez, Premio de poesia Carlos Oroza.

Lupe Gómez, Premio de poesia Carlos Oroza. / Ricardo Grobas

–A homenaxe á muller do agro nesta obra é moi forte.

–O xerme deste traballo comeza no meu libro “Camuflaxe”, que escribín cando morreu a miña nai e era unha homenaxe á muller rural. Aí, empecei o proxecto de escribir sobre veciñas para darlles voz, ollada e corpos.Son elas as voces baixas das que fala Rivas.

–Ás veces, parece que carga unha lousa cando se expresa nalgúns versos. É un estigma por provir do rural?

–É polo peso da historia, dunhas normas que hai nunha aldea sobre as nenas e a xente. Está todo moi controlado e ti queres fuxir diso. A poesía é unha forma de liberdade, de rebelarte.

–Chama a atención a presenza do sangue por momentos.

–É o que me sae de dentro. Síntome moi intensa cando escribo e sinto namorarme das palabras e do meu traballo. Cando escribo, hai tensión, busco tensionar a linguaxe. É a paixón que sinto. Son silenciosa pero coa literatura síntome máis valente para dicir o que penso.

–Como entende vostede o traballa na poesía: escribir só unha versión definitiva ou reescribir unha e outra vez?

–Cando era máis nova, facía como unha escrita automática e non corrixía moito pero agora traballo moito os textos. Como laboratorio, escribo cartas aos amigos sobre un tema que me apeteza escribir. Desta vez, foi sobre unha curandeira, sobre a lectura. Envío a carta pero sempre quedo cunha copia. Con iso, fago poemas pouco a pouco. Reescríboos porque os poemas teñen que quedar limpos.

–Nun, lemos “traía aires novos o meu espírito canso de nena do Neolítico”.

–Eu son unha nena do rural. Non fun á escola ata os seis anos. Menos mal que a miña tía Lucita me ensinou a ler e escribir na casa. Cando cheguei ao colexio en Curtis pensaban que non sabía nada. Puxéronme nunha clase inferior pero ao ver que si sabía cambiáronme para primeiro. Cos meus poemas volvo moito á infancia, como a estar illada, nunha aldea interior. Era unha nena caladiña. Agora tamén son calada, podo pasar un día enteiro sen dicir unha palabra, pero de pequena observaba moito. Con 52 anos, teño gardadas moitas sensacións de pequena e con elas escribo con ollos e corazón de nena.

"Uno jamás toca el mundo"

Morales Monterríos

— Gañador do Premio Carlos Oroza en castelán

Todos los días el poeta chileno Morales Monterríos se levanta a las cuatro de la mañana. Desde ese momento, hasta las 11.00 escribe. Por la tarde, reanuda la tarea.Su vida es la literatura, confiesa para añadir: “También amaso pan”. Quizás esa preparación del manjar lo prepara para una observación en detalle de la vida. El último resultado es “Carbono 14”, poemario con el que ganó la modalidad en castellano del Premio Carlos Oroza. Estos días se encuentra en Vigo durante su primera visita a Galicia.

Morales Monterríos, Premio de poesia Carlos Oroza

Morales Monterríos, Premio de poesia Carlos Oroza / Ricardo Grobas

–El título “Carbono 14” es una prueba de...   

–Hoy por hoy es la forma más precisa de saber la edad de una cosa antigua. Este libro es la historia de una caída. Me pareció prudente darle este nombre para retratar la historia de una caída.

–¿Es una autopsia de lo caído?   

–Me interesan los procesos más que el resultado. No me interesa una mesa sino qué se hizo en el proceso para llegar a ella.

–Es una poesía de observación, distinta.   

–Es muy detallista. El primer poema del libro es la caída de una gota de agua que trata de aferrarse a la hoja. No aparecen en el libro seres humanos. Hay muchos poemas sobre cosas que les pasan a seres humanos. A mí, me gustan más los insectos y las cosas que pasan alrededor.

–¿Qué le interesa más en su obra la palabra, el ritmo...?

–Me interesa el asombro que causa una palabra. Me interesa cómo te miran las palabras. Cuando lees una, creas un contexto alrededor de ella. Me fijo más en lo que esas palabras te dicen.

Lupe Gómez, Morales Monterríos, Ana Ortiz e Xabier Romero.

Lupe Gómez, Morales Monterríos, Ana Ortiz e Xabier Romero. / Ricardo Grobas

–Usted tiene una teoría llamativa sobre nuestra relación con el mundo.   

–Cuando pisas y dejas una huella en el suelo, las moléculas de la tierra repelen los átamos del pie. Tú nunca tocas el mundo, uno jamás toca el mundo.

–Es decir, somos polvo en suspensión.   

–Sí, esa mirada es diferente y dicta algo contrario a lo que dicta la poesía contemporánea de los sentimientos. Esta, en su mayoría, apela a lo que está pasando, al yo, a alguien que sufre, que está sintiendo. Pero en mi poemario estamos en otro ámbito.

–¿Por qué escribe poesía? ¿Qué le ofrece?

–Es el único espacio hoy en día para hacer ciencia sin ser rigurosos. Los métodos de la poesía también demuestran cosas, aunque no es aceptado por la ciencia. Ese espacio no me lo da la ciencia pero sí la poesía. En este espacio sí es aceptado. Estas hipótesis no serían demostrables en el método científico.

–¿El lugar del que procede condiciona su literatura?   

–Yo vengo de Isla Negra, Chile, que no es una isla. Es un nombre que acuñó Pablo Neruda. Las piedras son negras y cambian a partir de un momento. El sonido del mar, el rumor del viento, las cigarras en el bosque... deben de algún modo afectar a la escritura.

Suscríbete para seguir leyendo