Morte e lírica: o vermello nos beizos
“Rápido, máis rápido!”, susurra Báthory á súa acompañante mentras conducen pola noite vampírica ata un final estrelado. Pola morte acelera O vermello nos beizos, ao igual que a fúnebre cultura galega. Nas portas do Día de Todos os Santos (e de Defuntos) rescatamos cinco poemas do Máis Alá de autores desaparecidos. Tempo de cemiterios, tempo de pesadelos. Chega a hora do lobo.
Rosalía de Castro
Xa a matriarca das letras galegas, Rosalía de Castro, afondaba no impacto do final da vida, como en Sempre pola morte esperas que se inicia así: Sempre pola morte esperas,mais a morte nunca ven; coitado!, ¿pensas que as penas poden matar dunha vez? Nunca, que son coma o hético: tras de roer e roer, só deixan un corpo cando xa non tén qué comer nel.
Valentín Paz Andrade
Xa no convulso século XX, especial dor causaron os mortos daquel verán. Coa matanza da Guerra Civil, a poesía tamén choraría aos seus propios poetas. Así reza Valentín Paz Andrade co Noso Alexandre, mártir (adicado a Bóveda): Trinta e seis, trinta e seis, trinta e seis…Taquicardia da historia dunha imaxe con pulsación esmorecida.Trinta e seis, trinta e seis, trinta e seis…Que ancho o peito teu para os balazos,con curazón equidimensionado,alcoube pola idea frolecido.
Uxío Novoneyra
A ditadura de Franco acabaría con máis vidas a golpe de balazos ata a década dos 70. E Uxío Novoneyra, acostumado a facer os poemas máis breves do mundo, escribiu un A Amador e Daniel de gran beleza para os asasinados en Ferrol do 72. Erguéstesvos cedo aquel día –a costume do do traballo–. Mañá cediño pra facernos coa vosa morte. (U.N. , 10 de Marzo de 1972).
Germán Coppini
Na euforia dos 80, a lírica galega tamén camiñaría da man das ánimas. A vida parecía ser unha festa. Pero Germán Coppini uníase aos non vivos, cunha das súas mellores cancións (musicada por Teo Cardalda naquela xoia chamada Golpes Bajos): Sigo la procesión con un hacha de cera, soy una parte de ellos que aterroriza la aldea, entablo amistad con fantasmas y visiones, bañando en terror a los pobres de espíritu. ¡A Santa Compaña!
Xela Arias
E por último, a morte sempre danza en torno á beleza. Cos colmillos afiados, listos para talentos da altura de Xela Arias cun poema titulado ao igual que o seu primeiro verso... e en homenaxe a outra estrela fugaz: Jaime Gil de Biedma. De certo, a vida ía en serio. Por iso morrer non conta números. Eras moza, cómplice nunha derrota que non sumabas. Feliz por terte insomne, por inmortal.
E dous regalos de parte de Lois Pereiro
As estrelas fugaces brilan co dobre de intensidade. Como é o caso de Lois Pereiro (Monforte de Lemos, 1958-A Coruña, 1996). Antes da súa prematura desaparición, un dos poetas máis modernos do país deixou versos que xa falaban de ti a ti coa escuridade, como este Curiosidad. Así escribía Lois Pereiro en 1992: Saber que uno está cerca de la muerte y el cuerpo es un paisaje de batalla: una carnicería en el cerebro. ¿Permitirías tú, amor desierto, que en esta fiebre penitente abriese la última puerta y la cerrase tras de mí, sonámbulo e impasible, o pondrías el pie entre ella y el destino?
Pero ante o horizonte da desaparición, o autor antepoñía a paixón da vida como neste Contra la muerte el amor que va conmigo. Escribía Pereiro: De los días que reserva para mí el destino, cada una de sus noches por vivir sería la última, la única esencial, si pudiese vivirte a ti también trasnochado sobre tu cuerpo en calma, cohabitando tus sueños, sobrevivido a mi inexistencia, soñado en tus noches o prorrogado en ti.