Miña nai, Maio

“Ben vennas, Maio, e con alegría;/porén roguemos a Santa María/que a seu Fillo rogue todavía/que el nos guarde/d’err’e de folía”. Con semellantes versos dá inicio a “primeira das Maias”: isto é, a composición que conforma o número 406 dentro do conxunto das ‘Cantigas de Santa María’ do rei Afonso X o Sabio. “Ben vennas, Maio, cuberto de fruitas”; “Ben vennas, Maio, con bõo verão”; “Ben vennas, Maio, alegr´e fermoso” reiteran aínda as sucesivas estrofas. “O maio burleiro/que rico que vén./Din que trae as flores,/din que trae o mel./Din que trae as herbas/para namorar/e o caravel roxo/da beira do mar”, proclama á súa vez a copla de Lourenzá, na antiga provincia de Mondoñedo. E, de certo, Maio si que se axeita como un mes de flores e bolboretas; un tempo para os bos sabores, para as vacas e touros; unha xeira na que gorentar como lle cómpre os manxares, se habemos de seguir outra volta a lección que fornecen as cantigas. Porén, para a memoria e mais o corazón deste cronista, Maio vén resultar sobre todo o mes de María Esther, a miña nai. Mañá mesmo –infelizmente, ela xa non devén consciente da data– irá cumprir os noventa anos de vida. Daquela, e contando coa licenza de todos Vdes. –sempre moi amables lectores e lectoras– si que quixera dedicarlle as presentes liñas.

“Onte saíu o teu neto Moncho na radio, falando en ghallegho”. Coido que nalgunha ocasión referín aquí mesmo a pequena anécdota. Contaba eu daquela con vinte e poucos anos e, en efecto e como condutor dun programa que se emitía cara ao mediodía, era posible escoitar a miña voz nas ondas radiofónicas. O meu avó Dimas –ou, mellor, o meu padriño; en terras das Mariñas antepoñiamos sempre este grao de parentesco– foille retrucar decontado ao seu interlocutor: “Xa sei que o meu neto fala na radio. Pero o meu neto non fala en ghallegho. O noso Moncho fala en enxebre, como Curros Enríquez”.

Débolle ao meu pai, Ramón –persoa de humildísimas orixes e culta, malia que esencialmente autodidacta–, a confianza na práctica da dialéctica como alicerce para unha aprendizaxe sólida así como a certidume nas capacidades da ciencia para explicarnos a nós mesmos e mais todo aquilo que nos rodea. Forma parte aínda do seu legado o devezo, a imago mundi dun futuro posible no que triunfen os ideais do progreso e da xustiza social e rematen de vez as desigualdades, as miserias e mais a explotación dos seres humanos por parte dos seus semellantes. En fin, del proceden as miñas primeiras lecturas e referencias cinematográficas: Jules Verne, Emilio Salgari, Zane Grey, “Capitáns intrépidos…”. Non obstante, o idioma, iso é cousa da miña nai.

“Débolle ao meu pai a confianza na ciencia; débolle á miña nai a lingua e mais a maxia”

E non; non se trata de que o meu pai non falase con ela e conmigo –e co resto da familia, desde logo– en lingua galega; así e todo, as esencias do vocabulario, a fraseoloxía, o ritmo da frase, o xiros e mais as expresións… o leve seso que manteño –a filoloxía denomínao como seseo implosivo: “des”, “lus” en lugar de “dez”, “luz”– proceden inequivocamente de Esther. Xa que logo, velaí o meu modelo idiomático a seguir: a lingua materna que herdei, adobiada, aderezada con esoutra lección dos nosos clásicos: como presumía o meu padriño/avó, (tentar) amosarme en galego enxebre. Sempre coa axuda –e a palabra é ben materna– do axirío.

A lingua, polo tanto. Pero tamén a maxia.

Nunca acreditei neles –nin tan sequera de rapaciño– nin nos seus supostos poderes: secasí, virxes e santos; exvotos, fadas, meigas e trasnos; pegas e curuxas agoreiras; avelaíñas, carrizos e cotovias feiticeiras do milagre; herbaluísa e herbamoura… todos eles e elas forman parte desoutro meu territorio afectivo, poboan os recantos máis agachados do meu latexar, veñen encher a música das miñas palabras. Como así mesmo os habitan as cantigas de noso á canda de tangos, boleros, pasodobres…todos a formaren en conxunto unha parte indiscutible da manda emocional que me legou Esther. E que lle queren Vdes.? Non sinto, nin quero sentir en min, ningunha contradición por mor diso.

Mamai; ben sei que non lerás estas liñas Pero non importa; debíachas, e tanto que si que chas debía! Queiran os deuses, daquela –ou queira quen sexa que goberne estas cousas, se é que algún hai–, que mañá teñas un día feliz. Moi feliz.

Suscríbete para seguir leyendo