Haberá cousa de sesenta anos, entre chuchadela e chuchadela no habano, F.F. del Riego informoume de que presentara na Academia Galega a iniciativa de creación dun “Día das Letras Galegas”. Mencionoume que asinarían a proposta, alén del, o arquitecto Manuel Gómez Román e mailo historiador Xesús Ferro Couselo. Aínda que o vin esperanzado co proxecto, Del Riego non parecía ventar, nin de lonxe, o éxito que, co tempo, ía obter a celebración. A data do 17 de maio foi a escolleita por ser aquela na que Rosalía de Castro asinara a dedicatoria da 1ª edición de Cantares Gallegos a Fernán Caballero (Cecilia Bohl de Faber) en testemuño de admiración feminista. Isto, a pesares de que a destinataria usaba dun pseudónimo masculino o que contrariaría os principios de Rosalía de Castro. Por certo, as escritoras de Galicia do século XIX eran alleas a esta práctica editorial masculinizante.
E o I Día das Letras Galegas dedicado a Rosalía eclosionou cen anos despois de se imprimir os Cantares no taller de Compañel, rúa Real de Vigo. En todas as cidades e vilas de Galicia houbo actos en 1963 e referidos ás Letras Galegas. Desde a súa primeira edición, o Día foi impulsado pola rede de Asociacións Culturais próximas ao nacionalismo de esquerda. Ano tras ano, o Día foi chegando á actualidade e medrando e incorporando novas ideas e valoracións históricas suxeridas pola designación dun escritor ou escritora.
A RAG recibe, durante todo o ano, propostas de aquí e de acolá. A partir de aí, sucédense os actos, discusións, música e plástica, pensamento e creación poética. Ás veces simples coloquios e, outras, congresos. O autor escolleito, e con el ou ela, a historia de Galicia e da súa literatura vaise revisando. Autores destinados a desaparecer no esquecemento, coma María Mariño, reviven perante o desconcerto de algúns. Grandes do poder e da gloria, tal o rei Afonso o Sabio, achéganse a todos desde as súas criptas douradas para nos falar, no galego cotián da época, de viño e comida, de amor físico e de pena, alternando a enxurrada lírica coa inxenua narración do paxariño hipotético de Armenteira.
Houbo un intre no que o poder inimigo ameazou a lingua (e segue na insidia, ollo) e o Día alporizouse e saiu a rúa en grandes demostracións políticas. Un 17 de maio, a Academia celebrou o P. Sarmiento en Vilafranca do Bierzo: os asistentes encheron o seu teatro nun acto monolingüe e aplaudido a rabiar. Memórase o altísimo nivel que tiveron congresos que, arredor do Día, tiveron lugar en Tui ou Mondoñedo, por poñer uns casos consagrados a X.M. Álvarez Blázquez e a Álvaro Cunqueiro respectivamente. En Vilanova dos Infantes, cada 17 de maio congréganse multitudes na romaría etnográfica Raigame. E así foi pasando, coma un río de orgullo e solidariedade, o Día das Letras Galegas. Na lembranza colectiva permanecerá sempre viva a potente figura literaria de Luísa Villalta.
