A corrupción como opereta

A palabra “corrupción” (lat. “corruptio”, de “corrumpere”) enseñorouse, sermonando, de toda Romania como concepto moral levado por unha cristiandade que tiña na caridade a súa base doctrinal e mostraba unha certa permisividade con ela como argumento da imperfección humana incomparable coa natureza divina. Neste senso era sinónima de putrefacción e descomposición, palabras antónimas de san e saudable. A que hoxe denominamos “corrupción política” que estamos a padecer nos medios de comunicación e na propia realidade é un concepto que nace coa democracia, tardío, non anterior ao século XVIII cando Kant proclamou en 1795 o denominado “principio de publicación” ou transparencia: as accións do Estado que non se poden publicar son inxustas. En 1993 o alemán Peter Eigen, que era un alto funcionario do Banco Mundial, indefenso diante dos gobernos que desviaban fondos destinados a paliar a pobreza no mundo, fundou Transparencia International (Corruption Perceptions Index), un organismo non gubernamental destinado a avaliar a corrupción nos distintos países, o intento máis importante de facer operativo o principio de transparencia de Kant. Pois ben, na clasificación deste prestixioso organismo España ocupa un discreto pero confortable posto 36 con 60 puntos sobre 100 o que equivale a un ben en términos escolares. No último posto (180) figura Somalia (11 puntos), seguida por Venezuela (13 puntos). Figuran nos primeiros postos Dinamarca (90 puntos) seguida de Finlandia (87) e Nova Zelanda (85 puntos).

Este dato pode ser importante para facilitarnos unha lectura comparativa sobre da corrupción no mundo, tema preocupante e dramático se atendemos ao ton hiperbólico e irracional que acadou o debate nos últimos tempos en España. O basto, groseiro e ordinario discurso que nos está a brindar o parlamento español sobre casos de corrupción contrasta cos recentes estudos académicos e reflexións ensaísticas que loitan por situar este fenómeno sociolóxico no campo da razón historiográfica. Abondaría con ler o monográfico da revista Ayer (115, 2019) ou o libro do pensador e intelectual mexicano Gabriel Zaid (El poder corrompe, 2019) para que o tema tivese a dignidade e respecto que nos merecemos os cidadáns. Hai unha anécdota moi didáctica, contada por Zaid no seu libro devandito que caracteriza moi expresivamente o período predemocrático do poder. O soberano preguntaba “Que horas son?” E a resposta –“A que vostede diga e dispoña, Señor”– significa que o Soberano quedaba capacitado para definir a realidade e cando o poder define a realidade, non hai delito que perseguir.

"O longo camiño da democracia irá superando os monólogos soberanos malia a evidente contradición na que vive"

O soberano, dono de vidas e facendas non pretende representar os intereses dos demais, o Estado é el e a lei é el. Todo é propiedade privada da familia real. O soberano non representa os intereses de nadie e non pode haber conflito de intereses nin, conseguintemente, corrupción. A condición necesaria para que haxa corrupción é que unha persoa represente os intereses de outra. A corrupción política aparece co mito da soberanía popular. A corrupción en España comeza cando os Borbóns se declaran apoderados da soberanía colectiva pero seguen, en pleno século XIX, a administrar dispoñendo de todo como se fose propio sen necesidade de explicacións. E, naturalmente, a mentira oficial non pode ser desmentida e para que todo cadre, velaí o caciquismo.

O longo camiño da democracia irá superando os monólogos soberanos malia a evidente contradición na que vive: a presencia de multitude de monólogos autocráticos ansiosos de proclamar a hora que é. As súas afirmacións arbitrarias e difamadoras non son un debate nin pretenden selo. É unha guerra a gritos sobre que hora é. Sorprende que nun debate sobre casos corruptos non haxa a máis mínima proposta para evitar que se repitan outros casos no futuro. Temos moi xustificadas razóns para pensar que, malia o dramatismo aparente, o debate resulta unha especie de guión para unha obra teatral que repite o libreto da corrupción. Unha opereta para comprar conciencias.

Suscríbete para seguir leyendo