A banalidade do mal

Sempre que se fala do concepto de maldade penso en Hannah Arendt e no seu ensaio sobre a banalidade do mal. Imaxínoa tomando nota durante as sesións do proceso contra Adolf Eichmann, o que foi definido coma o burócrata do exterminio na Alemaña nazi, a persoa que deseñou a enxeñería necesaria para a deportación masiva. O paso indispensable para a chamada solución final: o asasinato en masa de xudeus. Adolf Karl Eichmann levaba o seu número das SS tatuado na axila para ter sempre presente o lugar ao que pertencía. Durante o xuízo en Israel permaneceu encerrado nunha cabina de cristal a proba de balas. A sala onde se desenvolveu o proceso estaba chea de xornalistas que cubrían as sesións. Entre elas, atopábase a pensadora Hannah Arendt, exercendo de correspondente da revista “The New Yorker”. Escoitouno contestar ducias de veces a mesma resposta ao tribunal: “No sentido da acusación, non son culpable”. Esa foi a mesma resposta que deron o resto dos xerarcas nazis xulgados en Nüremberg. A asistencia de Arendt a este proceso posterior deu á luz un ensaio fundamental: Eichmann en Xerusalén. A pensadora afonda na premisa de que Adolf K. Eichmann foi un executor, e que existen persoas dunha aparencia de total normalidade que poden chegar acometer atrocidades impensables porque simplemente consideran que obedecen ordes dun superior. Considéranse o elo dunha cadea moito máis ampla, están cumprindo unha obriga porque iso é o que lles corresponde. Ese xeito de trivializar os actos que levou a cabo Eichmann, esa falta de reflexión, foi conforme á teoría de Arendt o que lle permitiu ser o arquitecto do exterminio e non considerarse responsable. Hannah concluíu que non era un monstro, nin era un enfermo mental. Era un simple executor. Mais tamén era o home que lle fixera unha promesa a Himmler: “Cando remate a miña misión non haberá máis xudeus en Europa”. Reflexionei arredor disto por dúas razóns. A primeira é un debate que tiven hai uns días cun amigo meu que defendía que a maldade é incompatible coa intelixencia. Eu discrepaba ofrecendo exemplos desde o global, alegando que non é posible dobregar un pobo sen intelixencia. Tamén creo que non se pode someter un pobo sen o uso do medo como arma e que o feito de infrinxir medo coma estratexia xa leva implícita a maldade. Sexa como for, esta falta de acordo pareceume moi interesante, sobre todo porque considero que este amigo é un auténtico pensador. A segunda razón pola que tiven presente esa conversa foi despois de ver un vídeo que se difundiu en redes onde aparecían soldados israelís bailando, case en estado de transo. Armados, uniformados, en pleno día e ao aire libre. Con música de fondo, coma se estivesen nunha discoteca en lugar de estar no medio dunha guerra. Tirei dese fío e fixen outras procuras que deron coma resultado unha cantidade inxente de vídeos de contido similar, onde os soldados semellan estar drogados, celebrando unha festa, coma unha especie de ritual previo antes de asasinar. Bailan, rin, celebran e logo executan. Regreso ao nazismo para traer aquí a figura de Hermann Goering, o líder nazi que se suicidou cunha cápsula de cianuro. Adicto ás drogas desde a Primeira Guerra Mundial era o creador da Xestapo, o fundador da Luftwaffe, o organizador da Lexión Cóndor, o número dous do nazismo. O home que afirmaba “Non teño conciencia. A miña conciencia é Adolf Hitler”. Escribo isto e formúlome de novo a pregunta de se a maldade é incompatible coa intelixencia.

Suscríbete para seguir leyendo