Hai veces en que os escritores, como o resto dos mortais, tamén se ven tentados a camiñar por vieiros tortos, a coller atallos. Entre as "trampas" literarias máis habituais destacan, sen dúbida, aquelas que incorren, dunha ou doutra maneira, nunha impostura autorial, ben por ocultación (do verdadeiro escritor da obra, caso dos negros literarios), ben por apropiación indebida (dun texto doutro escritor, como acontece nos plaxios). Ambas "trampas" están presentes en todas as tradicións literarias occidentais desde vello.
O negro literario non sempre se denominou así. En Francia, país no que abundaron, chamábanse ata o século XVIII teinturiers, pero dende que Alexandre Dumas Pai (que era mulato, por ser neto dunha ex-escrava das colonias) se serviu deles no XIX pasaron a denominarse negres, aínda que a tradición inglesa reservou para estes un nome ben máis poético: ghost writers.
O "negreiro" máis célebre da Historia da Literatura talvez sexa o amentado Dumas Pai. Sábese que, en moitos casos, compilaba a información das obras, trazaba o esquema xeral e esbozaba a trama, pero o resto do traballo corría por man dos seus "axudantes". Neste sentido, cóntase del que nunha ocasión se atopou co seu fillo ?outro grande das letras, de nome homónimo, ao que debemos títulos como A dama das camelias? e preguntou: "Fillo, liches xa a miña última novela?", ao que este contestou retranqueiro: "Non, e ti, papá?". Parece ser que tal rexoubar foi frecuente entre eles e mesmo houbo outra vez en que o pai, aguilloado polo fillo que lle afeaba a gran cantidade de "colaboradores" dos que se servía, houbo de contestarlle: "Fillo, todas as grandes obras da Humanidade se fixeron en colaboración... por exemplo, ti".
Alén do burlateiro Dumas (que debe parte das célebres novelas O conde de Montecristo e Os tres mosqueteiros a Auguste Maquet e que mesmo chegou a ter ao seu servizo a outro grande como foi Gerard de Nerval), figuran tamén na nómina de "empregadores" doutros escritores Rubén Darío (quen se aproveitou do xenio de Alejandro Sawa para algúns dos seus poemas); Gregorio Martínez Sierra (o famoso dramaturgo español do XIX que publicaba co seu nome as obras que en realidade escribía a súa muller María Lejarreta); H. P. Lovecraft (que chegou a escribir relatos que logo asinou como seus o ilusionista Harry Houdini na revista Weird Tales); Vicente Blasco Ibáñez (quen fixo de escritor fantasma do esquecido Manuel Fernández y González) ou Sinclair Lewis, premio Nobel de Literatura, quen no seu día redactou, pro pane lucrando, un manual deportivo do tenista Maurice McLoughlin.
Pola súa banda, teñen recoñecido ser negros literarios autores hoxe consagrados co seu propio nome, como Paul Auster (que exerceu de tal cando vivía en París), Santiago Roncagliolo ou o periodista Carlos Luís Álvarez "Cándido".
Unha outra impostura literaria consiste na subtracción de material literario alleo para facelo pasar por propio máis alá do xogo literario da intertextualidade. E tamén neste caso hai bastantes nomes de plaxiadores no pasado que, porén, son clásicos indiscutibles. Entre eles cóntanse o Conde de Lautreamont (que nos seus Cantos de Maldoror inseriu textos de Pascal, Rouchefoucauld, La Bruyère e incluso Dante); Pablo Neruda (quen en Veinte poemas de amor y una canción desesperada incorporou unha tradución dun texto de Tagore nunha versión realizada por Juan Ramón Jiménez e Zenobia Camprubí) ou, máis próximo aos nosos días, Manuel Vázquez Montalbán (que calcou unha tradución do Xulio César de Shakespeare a Ángel Luis Pujante e tivo que retirala do mercado tras sentenza xudicial).
Nos nosos días foron tamén acusados de plaxio Luis Racionero (polos préstamos da obra O legado de Grecia de Gilbert Murray ao seu La Atenas de Pericles); Cela (polos parecidos de La cruz de San Andrés coa novela de Carmen Formoso Carmen, Carmela, Carmiña); Juan Manuel de Prada (quen parece que utilizou un artigo de Javier Marías en pasaxes da súa novela La tempestad) ou Lucía Etxeberría (quen seica fagocitou os versos de Blake, Gimferrer, Pizarnik e, sobre todo, Antonio Colinas para o seu Estación de infierno e logo volveu ás andadas servíndose dun artigo do psiquiatra valenciano Jorge Castelló para a súa obra Ya no sufro por amor).
Letras que van e veñen
- Como non podía ser doutra maneira, tamén entre nós o fenómeno da "inspiración sospeitosa" tivo cabida, mesmo entre grandes, como ocorreu cando Álvaro Cunqueiro imitou páxinas enteiras da novela de 1934 de Ramón Otero Pedrayo A romaría de Xelmírez no seu San Gonzalo de 1945 e, con posterioridade, tamén nalgunhas pasaxes de Flores del año mil y pico de ave (1968). E velaí como, se un compara así mesmo os capítulos cunqueirianos "La romería de San Gonzalo" e "Roma" do seu San Gonzalo coas páxinas oterianas, é doado detectar ata que punto a romaría do ourensán e a do mindoniense converxen, como xa no seu día sinalara Ricardo Carballo Calero e logo demostrou Claudio Rodríguez Fer.
