25 de xullo na historia

Existen diferentes rutas e camiños que rematan na Cidade de Santiago de Compostela, onde cada ano veñen miles de peregrinos de todo o mundo (sobre todo de Europa), a mostrar a súa devoción polo Apóstolo Santiago uns, e simplemente con fins espirituais e purificadores outros (1).

O 25 de xullo, celébrase o Patrón de España, Día de Galicia porque nesa xornada, os peregrinos podían obter o perdón por todos os seus pecados, aínda que non existe razón exacta para que a celebración se realice nese día, sinxelamente parece ser que foi escollido pola Santa Sede e o Clero Compostelá entre todos os días do ano (2).

Todos os datos empregados nesta reportaxe foron extraídos das portadas do Faro de Vigo das diferentes edicións de todos os 25 de xullo dende o ano 1876 (3) ata o 2021 (4) coa finalidade de analizar o tratamento dese día ao longo da historia e dende un punto de vista periodístico. O acceso a estes xornais fíxose dende a hemeroteca do Faro de Vigo.

A primeira noticia que atopamos rexístrase no ano 1899 cunha mención moi simple dunhas liñas e escrito en lingua castelá (5), certo é que o periódico non coñecía outra lingua ata o ano 1926 que empeza a redactar nun galego-lusista (6).

A transcendencia das festas do Apóstolo vai cambiando a medida que transcorren os anos, de non ter repercusión ningunha a dedicarlle a portada completa no ano 1926 e algúns posteriores onde podemos ver gravados e debuxos do Santo ou dos devotos prostrados ante o Santo (7, 8). Como anécdota, é interesante observar escritos de Ramón Cabanillas, Vicente Risco (9), Bernardino Graña, Celso E. Ferreiro, Aquilino Iglesias Alvariño (10), ou ben incluso “Cousas” de Castelao no ano 1931(11).

Outra curiosidade, e que entre os anos 1924 e 1957 o Apóstolo é nomeado de 3 maneiras diferentes de forma indistinta, Sant – Yago (12, 13), Sant – Iago (14), ou ben Santiago (15, 16). Entre os anos 1926 e 1938 aproximadamente, as portadas en relación a Santiago son importantes, e ademais, na segunda páxina Santiago tamén ocupa unha boa parte, pero curiosamente, pouco a pouco os espazos das noticias son cada vez máis reducidos para darlle máis protagonismo aos anuncios, ata tal punto, que en 1935 case a metade da páxina estaba ocupada pola publicidade (17).

Como dato curioso, atopamos que o 25 de Xullo de 1922, na Final da Copa, o Real Vigo gañou ao Santiago Sporting e esta foi a única referencia a Santiago no seu día, ningún tema relixioso nin de culto, puramente deportivo (18).

Entre os anos 1918 e 1923 atopamos historias relacionadas co mito de Santiago e a Raíña Lupa, pero xa chegados ao 1937 (19) e nas portas do Réxime Franquista, atopamos unha cita na que se exalta o Día de Santiago relacionándoa con España e… “Santiago y cierra España… Franco, Franco, Franco. ¡Arriba Galicia Española!” aparece no artigo “España se postra hoy reverente ante su celestial Patrón el Apóstol Santiago” (20).

En 1939, atopamos a primeira fotografía (e non gravado) sobre Santiago, concretamente unha fotografía do Pórtico da Gloria do Mestre Mateo (21, 22).

O punto álxido das nosas festas, foi arredor do ano 1945 (23), no que falan da Festa Nacional e incluso en 1954 chega a nomearse como Patrón de Europa (24). A política pouco a pouco empeza a coller protagonismo nese día, e Santiago a perdelo.

En 1965, Carmen Polo de Franco, presenciou a tradicional “queima” do Obradoiro (25). A crónica desta festa en Santiago, foi transmitida por teléfono. Despois dun par de anos de seca informativa Santiago volve a ocupar pequenos espazos nas portadas, onde a festa nacional convive co Día de Galicia. A partir de 1978, xa falamos do día da Patria Galega a pesar de que segue a ser o Patrón de España (26). Dende 1981, podemos ver a mensaxe nese día do presidente da Xunta (27), e no 1982 xa se fala de manifestacións nacionalistas (28, 29). Dende esa data, a festa, é máis un día pola unión de Galicia (30, 31) que unha festa de culto. No 1990, celébrase por vez primeira e de forma oficial o Día de Galicia (32).

En 1996, a noticia rexistrada é sobre o planeamento do asasinato de Manuel Fraga, que segundo parece estaba ideado para esa data (33).

A partir do ano 99, o día do Apóstolo ocupa o suplemento central das edicións do Faro, indicando na portada a existencia de ese mesmo suplemento. É curioso que por esas datas, o periódico ofreza aos seus lectores “pines” ou láminas en relación coa celebración (ou tamén por outros motivos) (34).

Non so no tratamento da información sobre Santiago e a súa celebración aprécianse cambios no transcorrer dos anos, o Faro de Vigo, tamén cambia en canto a súa aparencia e distribución da información nos espazos. A publicidade cobra gran importancia aparecendo anuncios cada vez maiores e ademais durante moitos anos, o periódico, primeiro editábase unicamente os martes, xoves e sábados (35) non se editaba nos días festivos, polo que non se podía mercar nos quioscos o día despois (36).

Foi moi interesante revisar como o Faro de Vigo vai mudando co paso dos anos na súa representación do Día de Galicia e tamén todos os feitos históricos que aconteceron neses anos e que estudamos en historia e literatura. Tamén o feito de que os primeiros xornais costasen 15 reais (subscrición 1 peseta ao mes), 5 céntimos… logo 1 peseta, 2 pesetas… ata entrada do euro no 2002). A partir desta investigación xurdiu a idea de realizar un vídeo-noticiario sobre o tema. A súa realización foi moi divertida a pesar de non poder introducir nel (por motivos de tempo) todas as escenas gravadas debido á limitación do tempo (o vídeo orixinal – versión estendida – dura seis minutos e medio).