Chaveán, Chavellanciño e Pedrazas son tres aldeas que miran á Cabeza de Manzaneda desde detrás de Castro Caldelas.

En Chaveán coñecín un home sabio. Chamábase Roel. Nas aldeas os homes e mulleres sobrevivían inventando e recollendo tradicións. Moitas delas ensinaban a vivir.

Roel foi un dos meus mellores amigos e tamén un dos meus mellores mestres.

Só saíu da aldea para facer a mili en Navarra. Quizais alí aprendeu a falar castelán. Contábame que a única vez que viu o mar foi desde un cume e desde moi lonxe. Díxome que lle parecía un enorme campo de PAN, que é como entón se definían aos campos de centeo.

Despois tiven un encargo de buscar lugares onde se puidese cultivar colza e recorrín a el. Déixome unha pequena parcela.

Ao final da aldea preto dunha casa pequena onde vivía Xosé, o afiador.

Era un personaxe enxoito, riseiro, non moi falador e moi querido polos veciños.

Roel falou por el. Contoume como todos os anos, despois de mirar ao ceo (polo tempo), saía detrás da roda de afiar co seu pito de asubiar e ía a todos os recunchos de Europa. Tamén que quizais por familia ou por el era un admirador do mexicano Machado.

Roel admiraba ao afiador. "A min gostaríame moito selo pero ao volver da mili namoreime de Luísa, e aquí non hai que perder moito o tempo co frío que fai, enseguida naceu a nosa filla.

Un día por estas datas vimos saír a Xosé detrás da roda que levaba encima unha maleta. "Non lle digas nada", sempre marcha moi triste e vén moi alegre", díxome Roel.

Díxenlle que facía moito frío e que me parecía que ía nevar.

Contestoume que o paragüeiro xa o sabía pero que a nevada ía ser castelá e só se faría notar nas zonas máis baixas. Engadiu que despois destas nevadas aparece a primavera.

Así foi aquel ano.

E empezamos a probar se a colza podía darse en Galicia. E dábase, vaia se se daba.

Aquela primavera vímola crecer. E soñamos.

Entón apareceu o maldito aceite desnaturalizado e alguén mandou parar. Sentimos moita pena.

Pasou o verán e a colza, o pequeno campo floreceu, chegou o outono e sempre volviamos a aquela parcela.

Xosé vaise desgustar moito cando volva, diciámonos.

Por onde andará agora?

Xa non recordo se foi o día que nos dixemos iso ou outro pero unha tarde chegamos ao pobo e sentimos a tristeza da xente. Nas súas miradas, na súa camiñar e ao pasar por diante da casa do afiador varias mulleres limpaban todo afanosamente. Roel miroume moi tristemente, non me dei conta do porqué, pero preguntoulle a Luísa

Onde morreu Xosé?

En Iugoslavia, contestou a muller.

Dous días despois esperámolo no alto da Hermida, chegou de noite, con fachucos de palla acendido levámolo á súa casa. Todos os seus veciños ían nun silencio cheo de respecto.

Cando se estaba velando, non me acordo se foi Josiño, case un neno, o que lle dixo: Xosé marchaches na primavera e chegaches como sempre cando viu o inverno.

Chorouse moito.

Estes días de corentena chegoume un correo cun escrito de Maite Ugalde Martínez sobre un afiador de bicicleta e outro moderno. Ela é unha poeta sentimental, melancólica e boa. Pensei cando o lin que Xosé, de Chaveán, admirador de Madeiro era o que facía soar o seu chifre, roda ou bicicleta dá igual, e pedinlle permiso para publicar o seu escrito.

O afiador

En galego dise "amola tesoiras", en catalán "esmolador", en éuscaro "zorrotzaile", en castelán "afilador".

Escribo estas palabras mentres lembro como durante moitos anos era feliz uns instantes cando escoitaba o son escalado do chifro do afiador. Felicidade repentina que nunca sabía de onde viña, probablemente dos sons da infancia, cando non lle pides ao mundo máis nada que o que che dá e te engaiola un raio de sol, un paxaro ou un charco no chan. Cos anos esta felicidade inopinada foi perdendo intensidade pero seguía conservando algo da súa maxia perdida, ata que unha tarde€

Unha tarde ía paseando pola rúa e escoitei o son do afiador, busqueino e non atopei ao home coa súa bicicleta e a súa pedra de amolar senón unha furgoneta cun altofalante que emitía a gravación do chifro do afiador.

Por esta e outros sinais sei que o meu mundo acábase, que se vai cargando de simulacros para contentar aos que aínda andamos encabalgados entre dous mundos, o que se acaba e o que comeza, pero notamos que nos vai quedando menos tempo cara a adiante. E aínda que nos entristezamos un pouco, só o leve instante de volver a cabeza ou mirar cara arriba hai que ter valor e dignidade e pensar que a historia é o que cada un leva consigo.

Dicía Miguel de Unamuno que a historia con maiúsculas non era senón unha superficie cristalizada baixo a que se desenvolvían millóns de historias anónimas que eran as que dinamizaban realmente a vida. É unha fermosa definición e un fermoso achado, un escintileo nun camiño case sempre gris no que a maior parte das persoas formamos parte sen saber que as nosas vidas, que ás veces minusvaloramos ou desprezamos, son a verdadeira vida.

Madrid, 17 de agosto de 2018

Maite, Gracias.

Marzo de 2020, en cuarentena y soñando que todo pase.