Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

Animais, pedras, círculos

Simboloxía e heráldica de noso

Vista da Pedra de Abalar en Muxía.

A historia da simboloxía móstranos que todo pode asumir significación simbólica: os obxectos naturais (animais, pedras, plantas...), as cousas feitas polo home (casas, barcos, carros...) ou incluso esoutras formas abstractas (números, cadrados, círculos...). De feito, todo o cosmos é un símbolo posible e o home, coa súa propensión a crealos, transforma inconscientemente os obxectos ou formas, para dotalos dunha grande importancia psicolóxica que se fai expresa na relixión ou na arte visual. Nesa dirección, os animais soñados son o símbolo do comportamento humano e representan os nosos instintos básicos, os desexos primitivos ou a nosa conexión coa natureza.

En Galicia, o culto a serpe é símbolo da terra como acontece noutras rexións do mundo. Restos da época castrexa confirman a súa presenza. O paganismo convive co cristianismo en cruceiros coa serpe esculpida, e no folclore galego a moura serpe representa o espírito dos mortos; encarna o devanceiro fundador da casa e é xenio protector das fontes da vida e da santidade. Gatos e cans simbolizan mentres a independencia e a sociabilidade; os cabalos a virilidade, o entusiasmo e o impulso cara adiante. O lobo representa a loita feroz e a vaca é o peito xeneroso e mais a defensa da vida.

Para Michel Pastoureau: "o porco simboliza rexeitamento, atracción e achegamento ao ser humano (...) unha parte dos tabús que o rodean teñen que ver con iso (...) está demasiado preto de nós, como se comer porco fose un acto caníbal(...) de aí viría con toda probabilidade o tabú para musulmáns e xudeus, da súa proximidade biolóxica". No seu libro O oso: Historia dun rei destronado, Pastoureau relata a mudanza do oso polos leóns ao longo da Idade Media, tratándose da criatura mais temida e respectada, como consecuencia da ofensiva da igrexa contra cultos pagáns como o dado ás arbores, pedras e, desde logo, aos propios osos.

Como noutros moitos países, en Galicia a pedra e mais o circulo teñen unha función símbolica. As pedras sen labrar, bastas e naturais, eran a morada de espíritos ou de deuses, e foron utilizadas como lápidas sepulcrais ou obxectos de veneración relixiosa. O seu emprego pode considerarse como unha forma primitiva de escultura, un primeiro intento de investir a pedra como un poder máis expresivo que o que lle podería dar a casualidade ou a natureza.

O circulo é símbolo do "súmesmo", e expresa a totalidade da psique en todos os seus aspectos, incluída a relación entre o home e mais o conxunto da natureza. Sinala o único episodio mais vital da propia existencia: a súa complementariedade definitiva. Na cultura Zen, o circulo representa a iluminación e simboliza a perfección humana. Platón describe a psique como unha esfera, e nos últimos anos da Segunda Guerra Mundial xurdiu o "rumor visionario" de corpos redondeados e voadores coñecidos como "pratos voantes". Circulares eran asemade os castros e similar tendencia apreciamos nas insculturas rupestres ou aínda nos petróglifos da época castrexa; espirais, círculos concéntricos e roscas. Tamén as pallozas das montañas orientais galaicas tenden ao circulo, e circulares son os fornos de cocer o pan. O circulo úsase tamén en practicas de medicina popular: unhas veces trázase o circulo sobre a parte doída e outras colócanse o enfermo e mais o menciñeiro dentro del para defendernos das meigas, das ánimas, do demo ou do lobo. Para algúns estudosos, o circulo vén ser a representación da serpe; para outros, é o símbolo do sol; para todos conforma un espazo ou centro que nos libra de perigos, que nos illa e que nos pon en comunicación co outro mundo descoñecido.

A simboloxía do lar e o cruzamento de camiños, nos que adoita haber cruceiros ou petos de ánimas, é obxecto de culto e parte integrante da paisaxe galega. Os cruceiros naceron unhas veces para cristianizar lugares de antigo culto pagán, para substituíren quizais monumentos ou os lares víaos, que eran os deuses dos camiños na Gallaecia romana. En fin, tamén os santuarios son lugares de encontro entre o mundo oculto e visible, entre os vivos e outros seres, invisibles, que habitan igualmente canda nós

Compartir el artículo

stats