Que unha sala de festas se converta nun supermercado é o signo dos tempos. Que a sala de festas se chamase Paraíso é unha ironía que explica moitas cousas do noso pasado. A memoria persoal sempre inclúe unha parte de morriña porque selecciona as partes boas e lle lima as arestas ás malas, pero, volvendo sobre ela, atopamos sempre uns proxectos que non se cumpriron, unhas ilusións que esvaeceron. Digamos que a memoria nos obriga a comparar o pasado co presente e, nese cotexo, adoitamos saír perdendo.
Eroski Paraíso fala dun tempo que non é tan remoto e que, non obstante, semella irrecoñecible. Daquela aínda operaba con éxito a falacia de que todos eramos clase media, de que xa non existía a posibilidade de dar pasos atrás, de que o asfalto e a burbulla inmobiliaria nos convertía nun país de triunfadores. Agora sabemos que todo foi un engano e que á emigración lle seguiu máis emigración e que o espectro do desarraigo permanece agochado entre as ruínas de todas esas edificacións que nunca se remataron.
Descubrimos entón que mentres nos compraciamos celebrando a chegada dos bos tempos alguén ía virando todo aquel sono nun pesadelo. Camareiros en Canarias ou precarios cun doutorado que non serve absolutamente para nada, continuamos a dar voltas polo mundo sen máis referente que o recendo dun bocadillo de calamares conxelados. O espellismo evaporouse e queda só a obriga de que esa historia non se perda, de que quede algunha testemuña que demostre que, malia todo, existimos e constituímos un colectivo que aínda ten que recoñecerse nalgún espello. Unha película ou unha obra de teatro que fale dunha película vale tanto coma calquera outra cousa. O problema é onde está a cámara, en que rexistro quedan gravadas esas experiencias.
A función non esquece ningunha das ofensas pero non se recrea nelas. Mantén a distancia xusta para que sexa o espectador quen valore a magnitude das feridas. Amosa o álbum de fotos pero non comenta o contido: abonda con que pensemos en todo o que ocorreu dende aquela para comprendermos por que unha mazá xa non simboliza o pecado da carne senón a ambición dunha multinacional. Nin o amor clandestino nos deixaron. Expulsáronnos do paraíso e agora toca construír un refuxio: comezar de novo, pero con moitas menos ilusións que antes.
Chévere conta esta historia botándolle humor pero sen facer parodia: o asunto é ben triste, pero as vidas das xentes non merecen ser caricaturizadas. Cada un deféndese da memoria como pode e unha comedia tamén pode ser amarga ou sentimental. Ou ambas cousas ao tempo. A derrota duns personaxes é unha circunstancia infeliz pero a derrota de todo un pobo e demasiado dramática como para facer traxedia. Mellor botar man da ironía e lembrar que tamén houbo tardes de domingo agradables, amores clandestinos en cemiterios, relampos de contento cos que imos tirando como podemos.
*Crítico teatral
