Ela dictaba un curso sobre pintura e feminismo. No Romil. Fumaban os asistentes na beirarrúa. Berta, cun grupo. E unha rápida conversa. O tema nunca resolto dos Delaunay en Vigo. Sonia Delaunay, que é preciso incorporar á historia da pintura galega. Iso sería un exceso. Inflacionouse ou non se inflacionou Sonia? Tal se preguntaba esoutro día un na Baixa de Bragança. Quen? Frida Kahlo. En todo caso a abstracción soviética. Popova hombreiro con hombreiro con Malevich. O meu é Rodchenko. Pois eu sonche de Olga Rozanova.
Berta era, dixo, moito de Rozanova, que ten un cadro figurativo que non sei senón miraría Seoane. Podía ser de Seoane, o cadro de Rozanova. Berta naceu e criouse nas Travesas. Matrimonios novos colleran piso nos corenta e cincuenta do XX nas casas de Pernas.
Formouse nas Travesas unha sociedade culta e avanzada. No Buraquiño, no Gran Vía, discutíase. Pasa González Alegre. Pasa X.M. Álvarez Blázquez, pai de Berta. Poden verse baixar dos coches os arquitectos Fernando Gallego e Pérez Bellás. Están Caeiro, Rufo, Roberto Dopazo. Limés. As Travesas ou sexa o Vigo aberto e luminoso que continúa nunha Coia inda rústica. As Travesas tiñan un vento sorpresa que xogaba en González Sierra. Agora as Travesas perderon o nome. Nunca serán Praza de América. Xamais. O Instituto, o Feminino: Berta medra. E tamén Berta crece en sabedoría de tintas refreadas nos miraxes que a calor de xullo pode facer beillar nas Cíes. A casa dos veráns na area de Foz, Coruxo.
Os galeguistas tenden a Coruxo no verán, e mesmo fan festas de disfraces na de Patouro. Celso Emilio está alí. Remixio, Plácido Castro, os Álvarez Blázquez, Del Riego.
Berta, miniña, está alí e olla. Olla sempre. Constrúese quizais (penúltimo matiz, liquidar algo con augarrás, rascuñar cáseque nada) en Barcelona. Ela en Barcelona mira e procura.
E, hoxe, Berta Cáccamo é a tristura. Día do seu pasamento. A obra dela é maior. Ela morreu no medio do traballo e en plenitude das súas potencias: unha artista da xeración galega que non tivo que xusticar a abstracción para ser considerada galega.
A obra de Berta é unha viaxe á nudez que fala. A vibración do necesario ou o sol de xullo no lago de Rodas ou nos desertos do sal. Por veces, estes cegan. A cor négase a ela mesma. Dixo moi ben, de Berta Cáccamo, David Barro. Silencio.
Berta parte das Travesas á vida da memoria e aos sinais da luz e mancha que falarán calado sempre nos seus cadros. A Foz, Coruxo, Vigo e os seus lonxes. Todo se suspendeu fora do tempo ao sabermos da morte súa; coma no poema de Fermín Bouza Brei.
