“O alumnado, trala educación básica, debería saber enviar un correo ou mecanografar”

Docentes de todo o Estado xuntan forzas baixo o paraugas do Colectivo de Docentes pola Inclusión e a Mellora Educativa (DIME) para defender o dereito a unha educación de calidade fronte a discursos “reaccionarios” contra os avances para unha escola “inclusiva” e respectuosa dos dereitos. Manuel Siaba Lestón, mestre no CEIP Ramón de Artaza de Muros, é un deses educadores e explica que o seu obxectivo non é ser “referentes”, senón compartir recursos e experiencias e “crear comunidade”.

-Falan no seu manifesto de avance da xenofobia, machismo, discafobia, de posturas "reaccionarias" en contra dos avances da escola inclusiva e respectuosa cos dereitos humanos. A que posturas se refiren?

-A todo ese discurso segregador, excluínte e clasista, a ese desprezo público que reciben as nais con alumnos con necesidades educativas especiais ou dificultades que expresan nas redes sociais a súa opinión, a esas profesoras que dan unha entrevista ou comparten un recurso ou opinión e as vilipendian, aos reaccionarios da pedagoxía, que a desprezan sen ler nada sobre ela, aos que non comproban a veracidade dun titular nin buscan o contexto dunha cita na referencia orixinal, etc.

–Na educación, calquera tempo pasado foi mellor?

–O que si sabemos é que todo tempo pasado é simplemente pasado. Comprendelo é necesario para saber de onde vimos, pero non debemos idealizalo. Nas últimas décadas avanzamos no acceso e permanencia no sistema educativo, e logrouse que este sexa máis inclusivo. E isto cambiou considerablemente a realidade das aulas.

–Crearon o colectivo o pasado mes de novembro. Por que agora?

–Levamos un tempo observando como certos discursos conservadores e reaccionarios utilizan as redes como altofalante para coarse en foros educativos e impoñer o seu discurso a base de berros e descualificacións. A educación é demasiado importante para deixala en mans de quen defende ideais antidemocráticos e reaccionarios.

–Proclaman unha aposta pola inclusión. Incluír a quen?

–Falar de educación inclusiva é falar de todo o alumnado e non unicamente “incluír” un determinado grupo de estudantes. Sen esquecer aqueles que viven situacións de clara exclusión, de (dis)capacidade e de vulnerabilidade e, por tanto, é de xustiza que a preocupación por mellorar a súa situación educativa sexa unha prioridade.

-Tamén falan de mellorar. Mellorar como?

-Como colectivo DIME entendemos que unha maneira de mellorar o ensino é creando espazos onde compartir prácticas ricas, diversas e inclusivas; que a Administración poña en marcha plans estruturais de desenvolvemento profesional (estou pensando no Lesson Study de Xapón ou o programa ReSolve australiano) con formación en didáctica específica como núcleo central, que se respecten os principios legais básicos sobre os que se sustentan os sistemas públicos, e, por suposto, que dote dos recursos necesarios para garantir o labor docente nunhas condicións dignas, non só para o profesorado, senón tamén para o alumnado e as familias etc.

–Defenden o dereito a unha educación de calidade á marxe de situacións de partida. ¿Como?

–A sociedade presenta desigualdades que provocan puntos de partida moi diversos entre o alumnado, polo que proporcionarlles a todos na escola o mesmo non significa promover a equidade, senón manter e potenciar estas diferenzas. É preciso adecuar o proceso ás necesidades reais de cada alumno para potenciar ao máximo as súas capacidades. Doutra banda, a atención á diversidade fundaméntase na cooperación entre todos os participantes na escola, non na competición. Hai que ofrecer unha variedade de alternativas no currículo, nas prácticas pedagóxicas e no funcionamento da institución para atender á diversidade e permitir que sexa a escola a que se adapte ao alumno e non á inversa.

–O ascensor social da educación non funciona?

–Nunca existiu, é unha noción que procede da aristocracia e descomponse co tempo, coas crises, que exacerban as desigualdades.

–Falan de que son docentes a pé de aula. En contraposición a quen?

-O feito de remarcar que somos docentes “a pé de aula” é unha forma de constatar que os defensores e defensoras da inclusión e a calidade educativa non estamos en despachos afastados da práctica diaria, senón que estamos en todas as etapas e niveis educativos, desde a Educación Infantil á Educación Superior, ademais noutros centros e servizos (centros de profesorado, equipos de orientación, servizo de inspección, etc.). Ademais, o feito de ser docentes de “a pé de aula” no noso colectivo, ao contemplar distintas etapas educativas, é unha forma de tender pontes entre a investigación e a práctica. Contamos con profesionais que se dedican á investigación para a mellora educativa e profesionais que desde a práctica docente contribúen a xerar coñecemento técnico e científico. Desde o colectivo distinguimos a diferenza entre ciencia básica e ciencia aplicada, así como a contribución que á calidade do sistema educativo realízase desde a investigación e desde a práctica diaria.

–Hai demasiados gurús? Están lonxe da realidade das aulas?

-Non hai demasiados gurús dun sistema apocalíptico e reaccionario, pero os que hai son moi ruidosos e conseguiron altofalante aproveitando a situación de precariedade e estrés burocrático coa que convive o profesorado, mediante o insulto, as fake news, e nunha sorte de utilizar o “clickbait” ao seu favor.

–Entenden a educación como dereito inalienable e a escola pública como o seu garante. Parece algo incuestionable. Hai que estar defendendo isto?

-A este respecto, a Administración ten unha responsabilidade directa ao non dotar dos recursos materiais (espazos), humanos (persoal) e de tempo necesarios para realizar un labor. A educación arrastra máis dunha década de recortes sistemáticos, que en moitos aspectos non se reverteron. Isto afecta directamente á calidade de acceso do noso alumnado a un dereito básico.

–Son vostedes da ensinanza pública: é a máis garantista?

–É a máis garantista de que teñan cabida todos e todas, sen intereses económicos privados que poidan preferir un sistema segregador e excluínte. E de proporcionar valores democráticos, que as aprendizaxes se vexan enriquecidas pola convivencia na diversidade. Persoalmente considero que todos os recursos que se destinan á concertada son en detrimento da pública, polo que se está socavando de forma indirecta o dereito á educación e a equidade na nosa sociedade.

–Logo do COVID, en que medida é importante ao seu xuízo a presencialidade?

-Aínda que en todas as etapas é imprescindible, nalgunhas delas, como Educación Infantil ou Primaria, a presencialidade é imprescindible como instrumento de socialización e de estimulación no desenvolvemento. Noutras, como a adolescencia, tamén é moi importante. Imaxínase vostede a súa adolescencia con dous anos completos con contacto humano limitado e como iso podería afectar o seu estado de ánimo? Todo iso, contando coas diferenzas que supón a ausencia de presencialidade en función da situación económica de cada alumno ou alumna (medios dixitais, espazos ao aire libre, clima no contexto familiar, etc.).

–Queren unha educación integral tamén afectivo-sexual e apoiada na tecnoloxía sen dar as costas ao mundo en que vivimos. Que botan de menos?

–O currículo sinala obxectivos e competencias para cada etapa que indican que a escola é responsable de educar en aspectos transversais como os valores democráticos, a educación afectivo-sexual, o pensamento crítico… e non só instruír en coñecementos de diferentes disciplinas. Isto non é novo, pero, aínda hoxe, existe un sector reaccionario que cre que non é responsabilidade do Estado protexer á infancia e o seu acceso ao dereito dunha educación integral. Botamos en falta a protección pola administración educativa clara da educación en valores, que se posicione de forma fidedigna fronte a ideas disparatadas como o pin parental.Tamén que aspectos que xa recolle o currículo como a competencia dixital ou a cidadá se concreten en actuacións que permitan que o alumnado tras a educación básica saiba enviar un correo electrónico, non ser vítima de estafas na internet ou mecanografar cando isto non llo ensinaron no fogar.

–Tamén falan de prácticas docentes que non benefician ao estudiantado. Podería indicar algún exemplo?

-En educación todos tivemos mellores e peores profesores e profesoras, e isto ocorre en todas as profesións e non só na docencia. Con todo, a pesar de que xa levamos anos cunha organización curricular que trata de dar resposta a todo o alumnado de forma inclusiva, vemos lugares nos que a avaliación non se adapta a unha avaliación formativa, onde non se poñen en práctica medidas de atención á diversidade inclusiva, mesmo no noso país contamos con centros que segregan por sexo. Este tipo de prácticas, non só pola evidencia científica senón polo propio cumprimento da norma, deben ser erradicadas. O mestre ou a mestra debe ser capaz de levar a cabo unha adecuada transposición didáctica na aula, é dicir, realizar unha modificación do saber académico co fin de que este sexa comprendido polos alumnos e alumnas. Desta maneira o proceso de ensino-aprendizaxe é máis enriquecedor para eles ou, noutras palabras, significativo. As adaptacións destes saberes para o ensino non pasan por “explicar” máis lento, senón que esixen expor situacións que provean de oportunidades de aprendizaxe.

–Reivindican unha formación interdisciplinaria e profunda para o profesorado. Está disposto o colectivo a máis esforzos?

-Non se trata de dedicar máis horas da xornada que xa dedica o profesorado para continuar actualizándose, senón de facelo de forma efectiva, respectar os espazos de formación e de coordinación, a planificación real das horas non lectivas, a ampliación destas, e o respecto ás mesmas.

–Falan de sobrecarga dos profesores e de descontento. Hai marxe para ilusionar aos docentes? Cal é a medida xusta da carga que deberían levar?

-Claro que hai marxe para ilusionar ao profesorado, de feito, a ilusión por mellorar a escola é o que nos uniu en Colectivo DIME, no que participamos no noso tempo libre, xunto a compañeiros e compañeiras que tratan de poñer o seu talento ao servizo da construción dunha escola pública de calidade. Podemos debater moito sobre cal é a carga xusta á que aspiramos como colectivo docente, con todo, sería imprescindible que se comezase por cumprir a carga excesiva que xa establece a norma. En moitos recunchos temos aulas masificadas nas que non se respecta a ratio máxima profesor/alumnado.

–Asimesmo piden para o seu labor recursos materiais e personais. Cales?

-O profesorado debe contar cos recursos materiais (espazos, dispositivos, etc), persoais (pedagoxía terapéutica, orientadores, audición e linguaxe...) e temporais (coordinación, reflexión, cohesión, formación) necesarios, que permitan detectar temperamente e traballar calquera dificultade de aprendizaxe. Non debemos esquecer que está é un labor da Administración necesaria e inescusable para garantir o dereito á Educación

–Aspiran a un entorno seguro, pero o acoso é unha realidade. Como afrontalo?

-Coa nosa aparición non pretendemos ser un colectivo prescritivo nin ser referentes de nada. Simplemente, abrir un espazo seguro no que compartir recursos e experiencias sobre acoso, inclusión ,avaliación formativa, e profundando nos puntos que tratamos no manifesto recentemente publicado. O noso obxectivo é crear comunidade.

Suscríbete para seguir leyendo