Alumnado del Colegio Miralba investigó la "seguridad de datos y comunicaciones de los centros educativos" en su STEMBach, con la supervisión de Enrique Costa, profesor universitario.

Dentro do programa de bacharelato STEM (Science, Technology, Engineering and Math), a Escola de Enxeñaría de Telecomunicación ofertaba varios proxectos de investigación. A idea é permitirlle ao estudantado do STEMbach iniciarse nos procedementos de investigación e os métodos científicos, dun xeito rigoroso, ordenado e crítico e poder desenvolver investigacións propias. O proxecto que escolleron dende o Colexio Miralba (Xesuitinas de Vigo) foi na liña de "Seguridade e privacidade das comunicacións", que o centramos na temática "Estudo de ameazas informáticas nos centros educativos". E dicir, a idea foi estudar a seguridade informática do colexio, facendo o que se chama un "test de intrusión" ou "hacking ético" dos sistemas do colexio, algo que ensinamos aos nosos estudantes do Mestrado en Ciberseguridade que se imparte na nosa escola, expresa o profesor Enrique Costa.

Según Beatriz Tenorio, directora del Colegio Miralba, en la investigación "Seguridad en los datos y en las comunicaciones de los centros educativos" participaron 15 alumnos de todas las modalidades que impartimos en el colegio, tanto Ciencias, como Humanidades y Ciencias Sociales.

"El proyecto nació por las inquietudes de los dos alumnos que lo realizaron, ya que de la oferta de proyectos que se ofrecían desde la universidad, los alumnos estaban interesados en un perfil técnico y más concretamente de Ingenieríe de telecomunicación. El proyecto nació por las inquietudes de los dos alumnos que lo realizaron, ya que de la oferta de proyectos que se ofrecían desde la Universidad, los alumnos estaban interesados en un perfil técnico y más concretamente de Ingeniería de telecomunicación. Cuando comenzamos a barajar posibles temáticas a tratar, una de sus inquietudes era la seguridad informática y al momento vimos cómo la pandemia había propiciado y acelerado la aceleración de la adopción de las TIC en los centros escolares en todos los ámbitos que la forman. El objetivo fue analizar las inseguridades existentes en los centros escolares desde el punto de vista de las TIC y cómo de expuesta puede estar información de los menores y de sus familias", expresa Tenorio, que añade: tanto el coordinador de STEMBach como el tutor del proyecto del departamento de Telemática de la Facultad de Teleco de la Universidad de Vigo, en todo momento se mostró cercano tanto a los alumnos como a nosotros mismos y la colaboración fue muy estrecha. La comunicación fue fluida y con reuniones periódicas entre todas las partes para revisar el trabajo que hacían los alumnos y establecer pautas de continuidad".

Encuentro virtual de los coordinadores de este proyecto que une instituto y universidad.

Enrique Costa, Profesor Universidade de Vigo. Grupo de Tecnoloxías da Información (GTI):

A onde pretendían chegar na investigación?

Loxicamente non puidemos facer un estudo completo da seguridade do colexio, pero centrámonos nos seguintes 4 puntos:

-facer un estudo dos diferentes perfís das persoas do colexio, tanto estudantes coma os diferentes tipos de traballadores do centro. Neste estudo analizamos a que tipo de información tiñan acceso os diferentes perfís para saber cales serían máis interesantes de "atacar"

-analizar toda información dispoñible en aberto na Internet sobre o colexio mediante procuras avanzadas en buscadores web. Esta información podería ser usada para ter máis coñecemento do persoal do colexio e poder obter datos deles máis facilmente

-estudar a web do colexio e o servidor que a aloxaba para ver posibles formas de acceder a ela e obter máis información, ou suplantar algunha identidade

-atacar ao eslavón máis débil de todo sistema informático, as persoas. Xeraron un ataque de phishing mediante a colocación de qr-codes nas instalacións do colexio e estudaron cantas persoas confiaron en ditos qr-codes e accederon ao enlace ao que dirixía que solicitaba usuario e clave, loxicamente por temas de privacidade a clave non se gardou

Cal foi o teu papel neste proceso?

Coma director do proxecto e axudado polo titor no Colexio, Alberto López, encargámonos de guiarlles no proxecto e de ensinarlles, tanto teórica coma practicamente, todo o necesario para completalo. Tamén fixemos un seguimento e supervisión da memoria e presentación do proxecto. Para elo fixemos varias reunións en liña e uso de ferramentas colaborativas para a edición de documentos en liña. 

A que conclusións chegaron?

Pois as mesmas conclusións que se soen chegar neste tipo de estudos, a seguridade informática é un tema que non se soe ter moito en conta nas empresas, centros ou colexios. Ademais son necesarias campañas de concienciación, neste caso para o persoal do colexio e os seus estudantes, debido a facilidade coa que varias persoas caeron no ataque de phishing.

Que vantaxes lle ves a este xeito de colaborar entre universidade e instituto?

A principal é achegar dous mundos que deberían ter mais unións, moitos dos estudantes dos institutos acabaran na universidade, e é moi necesario que saiban as diferentes opcións de estudos que teñen e o que se van encontrar cando vaian a universidade. Poden facerse charlas ou os orientadores dos centros poden informar aos estudantes, pero este tipo de actividades conxuntas coido que son mais efectivas.

Cres que é un xeito de que os rapaces/as se interesen pola investigación? Ou por unha rama de coñecemento en concreto?

Por suposto, e ter coma directores a profesorado da universidade con ampla experiencia en investigación axuda aos estudantes a enfrontarse ao reto con mais gañas e apoio. Ademais os estudantes que participan neste tipo de actividades soen estar moi motivados. Neste caso os dous estudantes, Sergio e Guillermo, o estaban, e é un pracer poder traballar con xente motivada e desexando aprender.

E dificultades que hai que superar?

Si, hai dificultades neste tipo de proxectos. A coordinación e unha delas, os tempos dos colexios e as universidades non son os mesmos. Por exemplo, os meus estudantes tiveron que renunciar moitas veces aos seus recreos para poder reunirse comigo. Tamén a pandemia nos afectou, tanto porque as nosas reunións foron todas en liña, a min me houbese gustado poder achegarme ao colexio e poder traballar con eles durante unhas horas, pero eu creo que principalmente no acto de defensa. A defensa foi en liña e sen publico, creo que para a difusión deste tipo de proxectos e a concienciación sobre o tema da seguridade informática houbese sido moi interesante que puidesen facer a defensa diante de persoal e estudantado do seu colexio.

Beatriz Tenorio, directora del Colegio Miralba:

-¿Es la primera vez que vuestro colegio realiza un STEMBach? 

Sí, la experiencia comenzó el curso 19-20, pues es un proyecto de dos años, que se inicia en 1º de Bachillerato y termina en 2º, que es cuando finaliza la investigación y se presentan los proyectos.

-¿Teníais solo este grupo este año o más de uno?

Si, hemos tenido un total de 7 proyectos, algunos individuales y otros de grupo.

Hemos podido llevarlos a cabo gracias a la colaboración de las facultades de: Ciencias del Mar, Económicas y Empresariales, Filología y Traducción e Ingeniería de Telecomunicaciones.

-¿A qué conclusión llegaron los alumnos y qué aprendieron con todo este método de trabajo?

Los alumnos han visto culminado su paso por el Stembach con un proceso de investigación y prácticas que si bien, no pudo ser lo cercano que nos hubiera gustado con la universidad debido a la pandemia, si les mostró una manera más rigurosa de afrontar una investigación.

-¿Les servirá para su futuro universitario?

La manera de trabajar desde en el StemBach trata de favorecer las competencias propias de las disciplinas Stem, pero también favorece la adquisición de competencias de disciplinas transversales. El proceso de investigación desde un punto de vista práctico que realizaron los alumnos durante su formación en el StemBach en general y en el proyecto de investigación en particular les ha permitido adquirir una serie de competencias que han demostrado durante el proceso y la defensa de su proyecto y que los propios profesores de la Universidad han elogiado y valorado.

-¿Cómo fue la lectura ante el tribunal?

Por desgracia, debido a la pandemia, no se ha podido realizar de forma presencial, pero gracias a la aplicación de las TIC y la herramienta de aula virtual de la Universidad de Vigo, la defensa se pudo realizar con toda la seguridad que estos tiempos requieren, pero también con todo el rigor necesario en esta situación, por lo que, salvo la distancia física, la defensa y las posteriores preguntas del tribunal se llevaron a cabo no normalidad.

-Me contaba que fue muy enriquecedor, ¿por qué?

A nivel personal, es un reto al que los alumnos han sabido dar respuesta, compaginando su trabajo de investigación con un curso ya de por sí exigente, demostrando una gran madurez y compromiso. Por otra parte, el contacto con la Universidad les abre una perspectiva más amplia sobre su futuro inmediato. Aún así, el tema de la pandemia limitó la colaboración presencial y las actividades previstas.

Alumnado que realizó la investigación.