O monólogo confesión, do que tanto partido teñen tirado autores como Cortázar (Casa tomada) ou Koltès (A noite xusto antes dos bosques), e moito antes Joyce, naquel fragmento final co que culmina Ulysses, é unha das estratexias narrativas preferentes de composición na dramática máis actual, tamén na creación escénica. Entre os seus trazos podemos destacar un desprazamento da mirada, que se volve ao EU, tomando do Expresionismo a construción dunha dramaturxia dun EGO ferido, doído, indómito, iluminado, transgresor, avolto, derruído. Unha exhibición aberta de interioridades confesables, que outras quedan agochadas en sotos e faiados da mente.
Tal acontece neste texto de AveLina Pérez, que vén de publicar Positivas, no que un personaxe de nome ELA vai debullando un discurso marcado por unha idea dominante: a denuncia do conformismo diante dunha realidade que afoga e anula, desde os primeiros anos de vida. Unha idea á que se suma o dereito a aborrecer, como mecanismo de defensa diante dunha sociedade hipócrita, que converte persoas en súbditos submisos por mor das moitas anestesias que nos inoculan por vías e procedementos diversos, comezando por unha educación pensada para reprimir e nunca para liberar. ELA vai enfiando un relato de vida no que da conta de pequenos fracasos debidos a razóns diversas, fundamentalmente a causa da escasa autonomía persoal de que gozan as persoas para ser, pois o modo en que nos constrúen ou nos construímos xera dependencias múltiples que afogan e anulan esa posibilidade de sermos en plenitude. E aínda que diante dos moitos tropezos que se padecen acabemos dicindo que non é nada, sabemos ben que non é certo, e por iso hai quen esperta ás tres da mañá cada noite por mor de todo o ruído que esa nada provoca no interior de cada quen, deixando o gusto agre da derrota, e non é tanto unha derrota persoal, canto unha derrota social. ELA tamén padece o peso enorme da idea de culpa, que se transfire na infancia, para que a saibamos expresar e gozar, o que supón a (auto)negación dun mesmo.
Un berro co que se quer dicir non a todos os actos sociais, individuais e colectivos nos que debemos mostrar a nosa mansedume, a nosa acomodación ao rol ou roles que nos gramparon
Nesa dramaturxia do eu, que por veces consiste en recuperar pequenas historias vividas ou coñecidas, para reconstruílas ou expectoralas, abrollan episodios persoais, teimas, vivencias sufridas ou desexos reprimidos, que se agochan no interior de cada persoa e que conforman esa mareira de ruídos que fan imposible o silencio na noite, pois no maxín de cada quen alenta un volcán que esbirra palabras, imaxes, sucesos, queixas, dor. Por iso, nese intre das tres da mañá en que todo cala, e no que sería posible construír un espazo de liberdade, é cando o ruído interior pode cobrar un volume e unha densidade insoportables. Tal ocorre cando a conciencia esperta.
Hai en todo o texto a necesidade de construír un berro inconformista, contra todo e contra todos, tamén contra o eu que se conforma e se adapta, e por iso comemos chocolate branco cando en realidade nos apetece chocolate con leite. Un berro co que tamén se quer dicir non a todos os actos sociais, individuais e colectivos, nos que debemos mostrar a nosa mansedume, a nosa acomodación ao rol ou roles que nos gramparon. Por iso mesmo o personaxe tamén mostra pequenas accións de insubordinación que executa contra os propios desexos, para exhibir unha exultante superioridade ética e moral, que abraia de principio a fin.
Tamén abrolla, aquí e acolá, unha mirada sarcástica arredor dos usos da linguaxe e da palabra como significante, pois é con elas coas que se constrúen os lugares comúns, os tópicos, as falsidades, as máscaras sociais, os discursos, as identidades, todo aquilo que nos acompaña no noso inferno cotiá. E diante diso, para evadirse, esquecer, desenfocar, ou non padecer máis do necesario, por mor do ditoso val de bágoas, hai xente que se droga, ben que a droga poida ser calquera dos motivos que se escollan para desconectar dun mundo inhóspito: música, lectura, pintura, brisca, numismática... Tamén cabe a indignación, como a que destila este texto, no que todas e todos nos podemos mirar.
Mondo cane
Cando se rexeita o conformismo, cando se renuncia a vivir instalado no “que máis dará!”, ou non se quere mirar para outro lado, a listaxe de agravios que unha persoa vai anotando ao longo do día, só con abrir un xornal ou saír á rúa, pode ser longa de máis, e o malestar, o noxo e o fastío convértense na equipaxe emocional de cada día. Agravios non tanto persoais, canto colectivos, sempre marcados polas dobres varas de medir con que se xustifican actos propios e alleos. Por iso hai quen afirma que na vida todo é mentira, que o único real é a desolación. Son agravios que, neste texto, se van mostrando aquí e acolá, como o acontecido nun lugar do mundo que habita esa muller de nome Ela, que se coñece como Parque da República. Son pequenos actos de ignominia que poderían obrigarnos a considerar o que somos, o que sentimos e o que pensamos, se non fora por ese conformismo que amolece e adormece a conciencia, para que todo nos pareza igual. Grazas a ese conformismo podemos durmir placidamente, e non espertar ás tres da mañá, no medio dun silencio mesto, para escoitar o ruído interior. Por iso nestes días podemos xantar mentres no telexornal se ven imaxes de guerra e destrución.
