Méndez Ferrín

Débolle esta sinxela homenaxe porque foi esa persoa que, alá polo ano 1968, me abriu case en silencio (“Viña no programa de Literatura española”- díxome non hai moito) as portas da literatura galega. Cursaba eu 6º de bacharelato (Letras) no Instituto Santa Irene.Os que alí estabamos tiñamos un brutal descoñecemento da produción literaria do noso país. E el, sen dramatismos nin xestos excesivos, foinos dando uns apuntamentos que significaron moito para min. Uns apuntamentos que me fixeron reflexionar e, aínda que non era consciente, estaban sementando o meu amor e o meu interese pola literatura escrita en galego. Aínda pasaron anos en que frutificasen as súas ensinanzas, pero a semente estaba botada. Estou a falar de Xosé Luís Méndez Ferrín.

Viña eu dun colexio relixioso vigués, cunha lamentable pedagoxía educativa. Non podías pensar; repetías sen sentido frases, textos e conceptos; o medo ás cualificacións (quincenais!) facíase dono dos comportamentos; labazadas e algo máis eran habituais nas aulas. Era un ensino da época franquista, baseado na memorización sen comprender moito do que estudabas, co rosario diario e profesores de moi baixo nivel en xeral. Iso si, como había instalacións deportivas, o deporte salvou a miña insatisfacción de rapaz en formación. Concretamente o balonmán marcou positivamente unha etapa que non me gusta recordar.

Afortunadamente, no colexio non había a rama de Letras e eu non estaba disposto a renunciar a ese camiño. Meu pai tomou unha intelixente decisión: faría o Bacharelato Superior e Preu no Instituto Santa Irene. Entrei noutro mundo. Alí respirábase liberdade por todos os lados. O nivel do profesorado era moi superior ao do colexio que acababa de deixar. Foron tres anos marabillosos, nos que desfrutei das materias, aprendín grego e latín cun certo nivel e gocei coas discusións filosóficas entre o profesor Leónides de Carlos e compañeiros de clase que amaban a Filosofía. Sentinme libre.

E aquí apareceu Méndez Ferrín. Non era bos tempos para el. A política axexábao constantemente e sufría detencións, procesos, condenas, acusacións varias e, mesmo, posteriormente unha orde de busca e captura. O seu concepto de nacionalismo, o seu amor por unha patria ceibe chocaba frontalmente cun réxime que coutaba todas as liberdades.

O primeiro día que entrou na aula observeino con curiosidade e certa admiración sen saber aínda exactamente por que. Escoitara na casa falar del, sabía algo das súas vicisitudes, pero pouco máis. Entrou na clase cunha chaqueta negra, un pantalón vaqueiro e cunha camisa azul celeste. Sentou na cadeira, abriu un xornal que traía consigo e repasou a primeira páxina. Había un silencio total. Tras uns minutos, comezou a explicarnos literatura dun xeito maxistral. Seguro no que dicía, foi creando un ambiente cálido. Era unha delicia escoitalo. Falábanos dos grandes escritores da literatura española. Facíao de memoria, con respecto e salientando as súas virtudes como creadores.

Unha mañá comezou a ditarnos uns apuntamentos de literatura galega. Sorprendeunos. Eu escoitaba e escribía satisfeito o que nos dicía. Foi unha descuberta. Púñanos un control semanal. Ás veces corrixía uns; outras veces, outros diferentes que deixaba sobre a mesa para que os recollésemos. Se che saía ben e non tocaba corrixilos, sentíaste defraudado. Se non era así e corrixíaos, moito peor. Pero eu aprendín moita literatura naquel curso. Non suspendeu ninguén. Agardaba o ano seguinte, en Preu, volver desfrutar dos seus coñecementos, pero Ferrín non volveu. Gardáronlle o posto no instituto. Corrían rumores de que estaba na cadea. Que se fora detido por propaganda ilegal, que se estaba na clandestinidade. Todo eran elucubracións. O certo foi que non nos deu clase. Sentinme algo baleiro. Tiña dezasete anos e devecía por saber. Eu admiraba a Ferrín. E, co tempo, admireino moito máis, pola súa loita a prol de Galicia, pola súa resistencia e, sobre todo, pola súa obra. Sempre pensei que, tras a seriedade do seu rostro, do seu nacionalismo radical, se agochaba un ser humano moi sensible, que loitaba pola sociedade e pola dignidade da nosa terra. Sei que é controvertido, que ten detractores; porén, tanto a súa personalidade coma a súa literatura locen por mérito propio dentro e fóra de Galicia.

Amo a súa poesía (abriu camiños descoñecidos), a súa narrativa, moderna e rompedora, (sacudiume O crepúsculo e as formigas), os seus ensaios (De Pondal a Novoneyra, axudoume a entender as liñas literarias das nosas letras); os seus artigos en FARO léoos con deleite, aplaudo o enfoque anovador da revista de pensamento crítico A Trabe de Ouro e valoro as numerosísimas achegas á nosa cultura.

E agradezo o seu agarimo cada vez que coincido con el. Sempre valorou o meu traballo e iso, para min, é unha honra. Non esquecerei endexamais o abrazo que me deu alá polo ano que gañei o Premio Merlín (1996) na entrega de premios. Tenro e garimeiro.

En fin. Coido que se lle debe moito a Ferrín. Mais noto un certo silencio ao seu redor que me inquieta. Así que remato e releo Antón e os inocentes, desbordante novela, mentres alzo a voz na súa honra.

Suscríbete para seguir leyendo