Entre os pensadores que viviron con sobresalto a Revolución francesa estaban o xornalista da dereita Antoine Rivarol, que se exiliou no 1792, Condorcet -laico, optimista e racionalista- que tivo que esconderse para evitar unha orde de arresto durante o Terror, e Nicole Chamfort, revolucionario xacobino, próximo ao final da súa vida ás teses xirondinas, que por protestar contra a violencia de Robespierre foi condenado á guillotina, o que provocou un intento de suicidio pola súa parte, do que lle quedarían graves secuelas e lle carrexaría máis tarde a morte.
Chamfort , fillo dunha nobre casada e dun cóengo, tivo unha vida azarosa, na que sempre quixo erguer a bandeira da independencia. As súas comedias tiveron éxito e a traxedia Mustapha e Zéangir desencadeou un torrente de bágoas en Luis XVI e María Antonieta, e mesmo fixo que Voltaire o considerara un novo Racine; pero a posterioridade non o lembra por estas obras nin polos premios logrados como poeta ou por ter accedido ao sillón número 6 da Academia francesa, senón polas notas que deixou para a obra Produtos da civilización perfeccionada. Nestes papeis soltos gardados nos seus apousentos, este polémico autor do século XVIII en Francia -un século onde a razón cartesiana prima sobre a fantasía- anotaba as súas reflexións, observacións e opinións sobre a sociedade que o rodeaba. Chamfort, que coñecía ben o mundo da aristocracia -mesmo sufrira burlas dalgúns dos seus membros- , escribe coma un moralista, cunha pluma vivaz, sarcástica e irónica, propia de quen une a amargura cun sorriso indulxente. Os seus textos son concisos, elegantes, e forman parte desa literatura breve que vai de Pascal e La Rochefoucauld a Nietzsche e aos prosistas fragmentarios que despois empregaron o aforismo ou as máximas. Crítico co Antigo Réxime, contraditorio nas súas afirmacións sobre a soidade e a vida social, contrario aos logreiros e pedantes, defende que os políticos e moralistas sitúen a condición humana nun punto intermedio entre o escarnio e a exaltación.
Rinoceronte Editora vén de verquer ao galego Produtos da civilización perfeccionada. O libro contén a maioría destes escritos dos que é doado tirar unha norma de conduta. Leva una introducción do tradutor-poeta Raúl Gómez Pato, un prólogo do primeiro editor e unhas "Notas sobre Chamfort escritas polo conde Pierre Louis Roederer". Logo, no corpo do libro atopamos o escritor que celebra a risa, da unha importancia á natureza que o achega a Rousseau e condena sen paliativos a estupidez humana. Tanto na parte das máximas e sentenzas como na parte dos pequenos diálogos filosóficos o que peor envellecen son as liñas onde se amosa unha visión degradante da muller. Chamfort, que se balancea entre a defensa da solidariedade social e unha misantropía declarada, na caracterización das mulleres fai gala dunha misoxinia que algúns procuraron explicar pola súa sífile e os seus fracasos sentimentais. Albert Camus nun comentario da súa obra foi contundente: "Resulta difícil, así mesmo, introducirse con Chamfort nun dos sentimentos máis comúns e máis necios que existen no mundo: refírome ao desprezo polas mulleres en xeral".
Chamfort, Nicole, Produtos da civilización perfeccionada, (trad. e notas de R. Gómez Pato), Rinoceronte, Cangas, 2016, PVP. 18 ?
