Hai cincuenta anos este cronista tivo o privilexio de lle escoitar a Carlos Martínez Barbeito unha conferencia sobre a escritora coruñesa Sofía Casanova. Atento ao detalle e sempre en procura do tempo perdido, o neto de Andrés Martínez Salazar leu un texto do que reteño aínda a finura da evocación. Carlos, neno, espía entre os cortinóns dun recibidor á italiana a visita á súa casa de Sofía Casanova. O cativo que habería de ser ilustre erudito e prosador, ve a súa nai María Barbeito, pedagoga e inventora da "Fiesta de la Banderita", servíndolle o cha á ilustre visitante. Non sei se se serviron tamén, ou non, magdalenas en forma de vieira e se aquelas damas cultas da Marineda del Cantábrico cometeron a falta de educación de mollar no cha os biscoitos ranurados tal e como narra Proust nunha pasaxe memorábel. Martínez Barbeito explicou moitas cousas da vida da Casanova en Poloña, en Letonia, en Moscovo, en Leningrado e moi poucas a respecto dos seus libros e crónicas. O príncipe ou conde Lutoslawski, coñecido como "el Unamuno polaco", que fora marido da nosa autora, tamén apareceu como unha sombra patriótica, cristiá, atormentada, naquel salón do Ateneo de Madrid e vagou coma un ectoplasma de Allan Kardek entre os retratos dos graves señores decimonónicos que penduran dos muros afumados por miles de vegueros de antano. Unha e outra vez, Martínez Barbeito insistiu estratéxicamente no sombreiro con pluma de ave do paraíso que o marabillara de neno, na Coruña, sobre a cabeza de Sofía Casanova. Estamos a falar do ano 1958, e o acto ateneísta organizárase en ocasión do falecemento daquela escritora que tanto foi celebrada en vida como rapidamente esquencida despois da súa morte.
Terminada a conferencia, houbo coloquio informal na Cacharrería do Ateneo. Eramos todos de confianza e Carlos Martínez Barbeito despregou sobre a mesa un exemplar de ABC. Nel víase un "huecograbado" do enterro de Sofía Casanova en Poloña, non sei se en Poznam. O coche fúnebre, tirado por catro cabalos pretos empenachados, ía adornado coas bandeiras de España e de Poloña. Tras do coche, víanse varios cregos revestidos con capotes funerais e seguidos dos monxes da abadía benedictina da que era monxe un fillo da escritora e de Lutoslawski. O cortexo circulaba con grande pompa por unha avenida do tipo "perspektiva" moi usual nas cidades chans do Leste de Europa. Martínez Barbeito, ateo e republicano non comunista, dixo con un ton de maino desafío (en castelán):
- Vexan como se persegue a Igrexa Católica nos países comunistas?
Logo saimos á Calle del Prado. Do Bruswick viña até nós o soído das bolas ao xogar as carambolas pois aínda os billares rusos ou americanos de buratos non se introduciran na Península Ibérica. Acudiu un velliño moi elegante, envolto na súa capa, a felicitar o conferenciante. Era Victoriano García Martí, sempre tan polido, tan madrileño e tan galego. Fomos subindo cara a Plaza de Santa Ana e a conversa derivou a Valle-Inclán pois aqueles lugares foran escenario habitual da vida do autor de Vilanova da Arousa. Non podía faltar á convocatoria a figura de Federico García Lorca pois quen levaba a voz cantante era Carlos Martínez Barbeito. Ela, Sofía Casanova, esvaeceuse no ar do Guadarrama que nos arrufriaba os narices.
