Relatos das serras

A historia de Valongo -concello preto do Porto- está intimamente vinculada á pedra que forma parte do seu patrimonio natural, co perfil das serras de Santa Justa e Pias como sentinelas permanentes no horizonte. A extracción de mineral foi unha das principais actividades dos seus habitantes desde antigo, e co fin de render homenaxe a cantos traballaron nas galerías, desde 2001 o Museu da Lousa, en Campo, mostra as memorias dos labores e os días a través dunha interesante viaxe no tempo.

A área do museo organízase arredor de tres casas construídas con técnicas tradicionais de lousa, igual que o muro circundante. A primeira edificación recrea unha auténtica vivenda de mineiro, coa zona da cociña, de durmir e o taller onde mulleres e nenos fabricaban pequenos obxectos para complementaren os salarios da mina. As dúas restantes expoñen vestimenta, aparellos, ferramentas e documentación vinculados co traballo do mineral, desde a súa extracción ata as distintas maneiras de transformación. Tamén hai un interesante apartado dedicado ás máquinas utilizadas para facer lousas de escola.

De Valongo saía ouro para o Imperio romano. Abundan os vestixios materiais desta ocupación en forma de aras votivas e numerosos achados arqueolóxicos tanto da época como prerromanos. Parte desa historia pode verse no Museu Municipal, situado nun edificio que é de admirar de seu, coa súa arquitectura de corte neoclásico, mandado erixir por Bernardo Martins da Nova a principios do século XIX. En 1836, co nomeamento de Valongo como concello, foi escollido como sede da Cámara Municipal, que permaneceu aí ata 1989. Polo seu valor histórico e arquitectónico naceu a idea de proceder á súa reforma interior para instalar un espazo museístico, que finalmente foi inaugurado en xuño de 2001. O centro presenta unha variada colección que abarca desde a panificación á extracción da pedra, pasando pola transformación do liño, arte sacra, xoguetes antigos ou os traxes populares, todo a través dun interesante percorrido expositivo que conxuga a memoria do pasado co presente.

Valongo conta asemade cunha antiga fábrica reconvertida en museo. A unidade fabril comezou a súa andaina en 1910 baixo o nome de Empresa Industrial de Ermesinde -hoxe Fórum Cultural- dedicada á fabricación de tella, ladrillo e louza, entre outros. O forno centenario é o espazo mellor conservado da estrutura orixinal e mantense integramente para proporcionar unha inmersión na arte de forma diferente. Onde outrora se cocían produtos cerámicos agora atópanse exposicións temporais que, con regularidade, mostran desde os autores máis conceptuados a novos artistas emerxentes en variadas disciplinas, desde pintura a escultura, debuxo, arquitectura ou instalacións. Jaime Isidoro, José Rodrigues, Nadir Afonso, Souto Moura ou Sebastião Salgado son só algúns dos moitos nomes que xa pasaron por esta peculiar galería onde se enforna a arte.

Ademais, en Alfena atópase o Centro Cultural instalado nunha antiga escola primaria edificada nos anos vinte. Froito da colaboración entre Junta de Freguesia e a Câmara Municipal, en 2010 abriuse un pequeno espazo museolóxico que recrea unha aula do século pasado para a que se recuperou parte do propio material do establecemento de ensino que aviva a memoria de moitos maiores.

Non é posible marchar de Valongo sen visitar as Serras de Santa Justa e Pías – declaradas Paisaxe Protexida-. Ás portas da montaña, o Centro de Interpretação Ambiental (CIA) constitúe o punto de partida para sabelo todo desta serra singular. O espazo promove a divulgación e conservación do patrimonio serrano a través de paneis informativos, fotos de fauna e flora, exposicións de fósiles e maquetas interpretativas. O Município organiza visitas guiadas ás Serras de Valongo.

Suscríbete para seguir leyendo