Segundo o Lebor Gabála Érenn, o libro das conquistas de Irlanda escrito polos monxes irlandeses antes do século XI, sería dende Galicia de onde chegou a estirpe celta á illa. Non en van, de acordo coa lenda, a celtización da illa tivo lugar logo de que os fillos de Míl -neto de Breogán- e os irmáns de Ite -o fillo de Breogán que viaxara á illa que se lle aparecía nos soños dende neno e que alí fora traizoado e asasinado-, invadisen a illa en vinganza pola morte do seu tío e irmán, converténdose nos primeiros poboadores celtas da illa.
Así, nun momento no que o galeguismo comezaba tomar forma política baixo o provincialismo de Faraldo, Irlanda e Galicia convertíanse en pobos irmáns por razón do seu pasado celta. Por ese motivo, dende o mesmo momento fundacional do galeguismo, que se constitúe como proxecto político arredor da ‘celticidade do pobo galego’, velaí a ‘Nazón de Breogán’ d’Os Pinos pondalianos, Galicia verase reflectida en Irlanda. Neste sentido, entre os anos 1840 e 1875 os galeguistas atoparon que Irlanda e Galicia non só tiñan un pasado común, senón que compartían unha mesma situación de atraso económico. Posteriormente, sobre todo despois de que en Irlanda se constituíse o Partido Parlamentario Irlandés, liderado por Parnell, e a mobilización agraria levase á guerra pola terra (1879-1882) que levou á elaboración das primeiras leis que recoñecían unha certa autonomía á illa (1886-1912), nun momento no que en Galicia se estaba a loitar pola redención dos foros e o agrarismo se convertía nun elemento mobilizador do pobo, Irlanda deixou de ser o espello no que se podía proxectar unha imaxe da Galicia real para converterse no modelo a seguir. Logo de 1916, cando a insurrección de Pascoa, a entrada en vigor da Home Rule (1920) e a creación do Estado Libre (1922), levaron á división do movemento de liberación irlandés en bandos enfrontados, que chegaron provocar a morte de vellos amigos e aliados, provocaron que o nacionalismo galego, que comezaba construírse arredor das Irmandades da Fala (1916), proxectase a súa propia división interna (autonomistas fronte a independentistas) no espello irlandés, aínda que cada vez dun xeito menos recorrente. Con todo, cando no ano 1932 principiou a vía autonómica no contexto republicano, Irlanda, que por esa volta avanzaba cara a fundación do novo estado republicano irlandés (1937), reapareceu outra vez na nosa prensa e a intelectualidade galeguista volveu pensar no Eire como modelo, a considerar, pero a sublevación fascista de 1936 truncou as esperanzas.
A evolución político-ideolóxica desa comparanza especular é o obxecto de estudo d’A figuración galega de Irlanda (1840-1936), a erudita obra do historiador Xavier R. Madriñán.
