"Cando eu me atopare/ de donos liberto/ i o pan non me quiten/ trabucos e préstemos,/ e como os do abade/ frorezan meus eidos,/ chegdos habrás entonces/ o maio que eu quero". (Curros Enríquez, "O maio").

A moita honra téñome por ser fillo e neto de nai e abós galegos monoparlantes. Sempre tiven coma a mellor herdanza o legado da súa fala fermosa. Unha fala que non foi quen de sustituila o castelán imposto pola escola no rural, nos primeiros tempos da dictadura. Os tempos do lema pedagóxico "la letra con sangre entra".

Era unha letra allea. Non a comprendían, e fuxiron dela. Xa es abondaba coa escravitude no agro e adepender sempre da fame. Negarse a falar noutra lingua era a súa parcela da liberdade, da súa digninidade. Nin siquera na emigración en América, e aos moito anos vivindo nesta cidade disglósica, ata súa morte, miña nai non renuncióu a súa fala, ainda que non soupera escrbila, coma tampouco o castelán.

De meniña, non fora a escola do súa aldea, naque, somentes recibía coscorróns e insultos en castelán daquel alcumado "Maestro Coxo".

Dominóu, ai, eso sí, a lenguaxe universal dos números. Unha disciplina, que conxuntamente co saber estar do meu pai, un home dos chamados feitos a se mesmos, axudóu a sacar adiante aos seus catro fillos.

A fala natural de todos os meus devanceiros, ten sido un mellor legado que herdéi. Un patrimonio inmaterial, que éncheme de orgullo, aínda sendo un probe, sen cartos, e, malpocado, sen ideas para transcribilas na lingua nai. Hoxe, nembargantes, desafiando as pautas da Real Academia Galega, boto istas verbas, co gallo da celebración do Día das Letras Galegas. E fago, pra homeneaxar non somentes aos grandes nomes, que tanto esplendor teñen dado a nosa fala, se non coma un xeito de público recoñecimento a todos os meus devanceiros, que a souperon conservala, a pesares daquel desprezo recibido, en moito máis dun século, por unha sociedade urbanita, máis gris e anafalbeta se cadra, que se avergoñaba da súa fala, tida en conta coma signo de incultura.

Allea ao pensamento de Castelao: "Unha lingua é máis que unha obra de arte, é matriz inagotable de obras de arte" . E a prosa e a lírica galega teñen alumeado inesquecibles obras de arte na literatura.

Amigo meu, pra non ter que seguir esnaquizando máis a nosa fala, na data na que lle rendimos homenaxe, remato, coma empecéi, cunha estrofa do mesmo poema, dun dos ilustres bardos da nosa literatura: "Eu sonvos o probe/ do pobo galego:/ pra mín non hai maio/ pra mín sempre é inverno".

Traduce, tamén, o inverno que mora no meu espiritu, perdido na espesa brétema política, que non escorrenta unha xente cativa de futuro, e cautiva dun pasado.

Honrrar a nosa fala, é honrrar o noso berce, é honrrarnos a nos mesmos.