Durante os dous últimos cursos de Filoloxía Galego-Portuguesa en Santiago de Compostela, Celso Parada e mais eu coincidimos nos nosos estudos cun rapaz da Maía, de pouco mais da nosa idade, licenciado en Filoloxía Hispánica e que despois tivera que ir facer o servizo a Girona. Ao acabar matriculárase na universidade para obter tamén o título de Galego-Portugués e así foi como nos coñecemos e axiña fixemos amizade. Chamábase Ramón Rocamonde mais toda a xente o coñecía por Roca, aínda que familiarmente fose Moncho. E así seguiu e, con certeza, ha de seguir sendo sendo mentres conservemos a súa lembranza.
Nunha das nosas correrías poéticas de principios dos oitenta, Celso Parada e mais eu aceptaramos encantados a invitación de recitar os nosos ousados versos nun acto organizado pola asociación Santa Cecilia de Marín no que ademais participaban -espero que a memoria me sexa fiel- outros poetas como Bernardino Graña, Xoaquín Agulla e Xosé Vázquez Pintor. Roca ofreceuse a levarnos desde Santiago (era o único que tiña coche) e, durante o traxecto e por puro divertimento, déusenos por compoñer un poema conxunto cuxo primeiro verso rezaba: "Invádeme, Hortensia". O poema, a dúas voces, tivo unha excelente acollida no recital. Ninguén podía daquela sequera chegar a imaxinar que varias semanas despois un furacán bautizado Hortensia invadise as nosas costas facendo mil estragos.
Non sei se foi aquela a primeira vez que Roca visitaba o Morrazo pero, ao rematar a carreira, naquel 1981 no que aínda a Consellería de Educación daquela Xunta de Fernández Albor non dotara todas as prazas de Lingua Galega que eran necesarias, Roca, que era o que mellor posición de saída tiña de nós os tres, presentou, animado por nosoutros, unha solicitude no I.B. de Cangas e, provisionalmente, foi contratado pola AMPA, para tres meses despois ocupar a praza como interino. Aquel foi o inicio dunha dedicación á que había consagrar toda a súa vida.
Eu, que non puidera librarme de facer o servizo que tiña pendente en Aragón, tamén tería a sorte de entrar a formar parte do I.B. de Cangas en decembro do ano seguinte. Con todo, durante aquel primeiro curso 81-82, Roca convidounos a Celso e a min a "amenizar" algunha das súas aulas interpretando algúns dos poetas nosos. Se cadra algúns dos alumnos e alumnas daquel seu primeiro curso se lembren da nosa versión de "Como hei vivir mañá sen a luz túa", de Bernardino Graña. Do que si me lembro é do enorme ascendente que, xa naquel primeiro ano como profesor, tiña entre o seu alumnado.
Celso, Roca e eu aínda coincidimos xuntos e durante algúns anos no departamento de Galego do Instituto María Soliño, xa emprazado onde agora o está, ao que se incorporaron axiña Nela Álvarez e despois Chus Moreira, todos os cales conformamos o que poderiamos chamar "núcleo estable" dun departamento polo que pasaron outros moitos compañeiros e compañeiras. Moitos foron os vínculos que nos uniron e alentaron a complicidade entre nós e con grande parte do resto do profesorado, pero houbo un singular e destacado por riba de todos: a lingua. Fixemos da lingua galega o noso estandarte, o noso vencello e a nosa última fronteira. A loita constante e mantida durante anos pola galeguización do centro, do seu profesorado e alumnado foi un dos cometidos aos que Roca destinou grande parte dos seus esforzos. Pero non só.
Desde o primeiro momento Rocamonde destacou entre o profesorado por unha gran capacidade didáctica e unhas indiscutibles calidades pedagóxicas que o levaron a gañar o cariño do seu alumnado. Pero ademais, consciente como poucos da necesidade de anovarse e de formar parte dos tempos nos que lle tocaba ensinar, non houbo proxecto educativo do que el non fose arte e parte, desde o uso das novas tecnoloxías (no que foi pioneiro) até aos proxectos comunitarios e interdisciplinares con outros departamentos, centros de ensino locais e da Comunidade Europea. É de salientar tamén a súa importante participación na organización e adaptación do centro aos grande cambios, aos que el sempre soubo facer fronte. Acho que se pode dicir sen ferir susceptibilidades que poucos e poucas contribuíron tanto a facer "centro" coma el. O María Soliño é, en moita medida, a súa obra, compartida claro está, pero nela hai unha gran parte que é súa.
A súa morte, nas véspera de San Pedro de 2016, apañoume durante un curso para profesores de portugués en Lisboa. Naquel momento sentín moito non poder acompañar o dó da súa familia, dos seus amigos e amigas, dos compañeiros e compañeiras e dos que tanto o querían. As súas alumnas e alumnos que este ano remataban os estudos de bacharelato no IES María Soliño, encontraron durante o seu acto de graduación un xeito de manifestar o recordo e o cariño que por el sentían. A eles e a elas quero unir o meu.
