Os gobernos progresistas e de esquerda parecen estar a definir novamente a cor ideolóxica de América Latina. Hainas que volveron ao poder, como a arxentina, a boliviana e a hondureña. As que nunca imaxinaron que o lograrían, como a chilena, pero sobre todo a colombiana, na que Gustavo Petro será o primeiro presidente de esquerdas na súa historia. Tamén galimatías que se proclaman progresistas e que están repletas de peros polo camiño, como a do mestre peruano Pedro Castillo ou a do tótem mexicano Andrés Manuel López Obrador.

Esta “nova” esquerda caracterízase por un discurso menos polarizador, presentándose máis como socialdemócratas, denunciando estruturas sociais e económicas desiguais. Este avance de gobernos de corte progresista retrotrae a aquela primeira onda de principios de século, cando, abandeirados por un imparable Hugo Chávez e a eterna sombra de Fidel Castro, líderes históricos da cruzada antineoliberal, varios países aliñáronse ao redor do que se chamou socialismo do século XXI.

Os motivos que impulsaron as últimas vitorias progresistas atópanse nas diferenzas que manteñen coa primeira onda. Se entón o prezo das materias primas e o auxe do petróleo foron determinantes para soster aqueles gobernos, agora o motor do cambio xorde da deterioración dos indicadores sociais de case toda a rexión, que impulsou os estalidos sociais de 2019 e incrementouse coa pandemia. Os contendentes tamén contribuíron aos recentes triunfos. Cando non abertamente ultradereitistas, levaron a radicalizar ás dereitas máis tradicionais e a que se vexa á esquerda, en certo xeito, como parte do establishment.

Este novo xiro supón unha oportunidade para que América Latina deixe de ser o patio traseiro de EE UU e poida emprender o seu propio camiño de reformas socioeconómicas que contemplen as novas sensibilidades relacionadas coa diversidade, o feminismo e o coidado polo medio ambiente, para iso terá que facer fronte ás realidades que definen a política nestes tempos incertos: o populismo (divide e vencerás, promete e gañarás), a polarización (o uso e abuso da discordia) e a posverdade (a quen crer?).