Nun curruncho encantador da Alameda de Vigo abría as súas portas en 1957 a Biblioteca Municipal Jaime Solá. A directora, Pilar Millán, ilustre helenista, dispuña na táboa de libre disposición, a totalidade das revistas accesibles, entre elas as independentes e cripto democráticas "Ínsula" e "Índice". Ou ben Aumente ou ben Figueroa publicaron, quer na primeira, quer na segunda revista, un artigo demoledor e desafiante, ou así o lembra este vello contumaz que leu o texto na súa mocedade viguesa. Algúns anos máis tarde o encontro co "Retrato do Colonizado" de Albert Memmi, habería de facelo acordante daquela leitura que na Jaime Solá Mestre lle fixera conmover os fígados.
A formación do espírito nacional ou ideoxénese, ou catálogo dos elementos formantes da dereita social española consta de datos comúns aos de moitas outras sociedades europeas; pero tamén posúe elementos propios e distintivos. "El macizo de la Raza", como escribira o pobre e querido Antonio Machado, non é estático senón que vai mudando de faciana e instintos segundo se transforman as fontes do lucro que veñen irrigar os eidos dos diversos señores que realmente se suceden no dominio de España. E estes non se senten incomodados por manteren ou non a coherencia intelectual: entre as súas propiedades non figura a lealtade. O reaccionario español óllase no espello e, coma fora o caso de Paco Roque de Celanova, áchase belo, elegante e superior.
Adorno ningún de grandeza lle falta ao reaccionario nin á súa sección feminina (ou "cosmética", explicaba Ernst Jürgen aos seus camaradas nazis). Forxouse o seu temple de aceiro, o reaccionario español, no combate contra Napoleón. "La virgen con patrio ardor/ ardiente salta en el lecho, /el niño bebe en el pecho/odio a muerte al invasor". Os nenos das escolas galegas rían a sabor porque sabeían ben que as virxes non aleitan. Os reaccionarios españois despois da derrota bonapartista non tiveron empacho en abolir os reinos, os foros e as leis vellas das Españas no tempo que facían seu aquel centralismo que servía para os grandes negocios e corruptelas do capital metropolitano e ultramariño.
Así foi como o reaccionarismo burgués español aniquilou o carlismo mediante a división provincial centralista de 1823. Todo intento liberal revolucionario sexa sexenio ou trienio foi aniquilado a fogo. A cidade da Coruña bombardeada desde o mar e defendida durante 40 heroicos días baixo o mando de Méndez Vigo é un cadro e un episodio naval do que ningún Turner se ocupou. Despois de minar e desmontar o Imperio español, os EEUU, en 1898, venceron e conqueriron Cuba, Puerto Rico, Filipinas. Os reaccionarios españoles, con Franco á cabeza, e despois de esmagar a II República, botáronse nos brazos dos EEUU e hoxe odian Maduro, que fala castelán, ao tempo que asumen o neoconservadurismo do Norte.
O ardor guerreiro que hogano vibra nas voces (singular latino, Vox) da reacción española non vai dirixido a reivindicar a recuperación ou independencia de Puerto Rico nin a rexeitar o bloqueo de Cuba. Os ideoloxemas da actual reacción española asentan nestes poucos puntos: menos estado (económico), máis estado represivo, ningunha autonomía nacional, touros, caza e nacional-catolicismo. Nada que ver coas melosidades da 1ª Restauración elaboradas, poño por caso, polo galego Montero Ríos. Agora, está aquí a dereita máis arcaica, aciñenta, coriácea ou, como gostaba Cela de provocar: carpetovetónica. Así miramos a paisaxe do reaccionarismo español contemporáneo que non lle pon cara ao Imperio que humillou España en Santiago de Cuba e o Caribe. Este reaccionarismo detesta Cataluña desde a cerna do "macizo de la Raza". En realidade o instinto reaccionario español sente que só as súas castes e fraccións foron no pasado e están no presente lexitimadas para gobernar a España. Polo tanto, mesmo o escenario dramático da pandemia pode ser utilizado polo instinto reaccionario para acadar os seus fins ideolóxicos de inspiración plutocrática.
