Aínda, eu, de neno, ouvín decer que o Cristo de Vilanova dos Infantes era de estilo bizantino. Axiña, a denominación "románico" terminou de universalizarse. Pero non estaban errados os que identificaban arte románico e arte bizantina. Nin xenética nin visualmente errados. Un templo bizantino está cheo de cor e luminosidade plástica. Chegou así a nós debido a que os bizantinos non estiveron nunca pintados, senón ilustrados con mosaico resistente ao paso do tempo. Polo contrario, as construccións eran policromadas con pinturas menos resistentes ao clima e ao deterioro da idade.
Case só queda pintura románica nas igrexiñas pirenaicas; por razóns de abandono, digo eu. Houbo un tempo en que as igrexas medievais foron caleadas de riba a abaixo. Segundo un rumor erudito, iso ocorreu por medo ás pestes. Atribuíanlle ao cal, propiedades e valor desinfectantes. Eu que sei. Para máis desgraza, no século XVIII veu a moda de situar na nave central das catedrais o coro que historicamente estaba rodeando o altar maior. E ben, o século XIX, segundo penso, picou o cal das catedrais e sacou o coro da nave central, aínda que iso non chegou a ocorrer na igrexa abacial de Celanova.
O pouco de pintura que podía quedar nas igrexas medievais, con outras capas posteriores, desapareceu en Galicia. Ocorreu co románico e ocorreu co gótico, que se apagaron. Naturalmente non en toda Europa. Podemos desfrutar en Alemaña dun románico, dun gótico e, mesmo, dun barroco, multicolores e continuamente restaurados.
Repintar podiamos nosotros, aínda desde a inexistencia de cor. As iluminacións e miniaturas dos manuscritos están cheas de motivos arquitectónicos e icónicos que nos poden indicar cales son as cores que hai que repoñer.
O Pórtico do Paradiso de Ourense salvouse felizmente do apagón terríbel que deixou en sombras os nosos vestixios medievais. O da Gloria de Compostela, despois de coñecer a penumbra, acaba de voltar á vida. Agora é máis da Gloria. O dourado das barbas, o matiz das meixelas, mesmo a tisura andróxina de anxos e arcanxos. Os anciáns que describiu Rosalía parece que falan moito mellor que cando Ela ía ouvilos. De súpeto, Daniel (o que escribiu, ou non, na Biblia aquelas desmesuras) ri mellor e semella máis louzao, máis pánico, máis rillote ca nunca. E así talla por talla. Viva a pedra policromada, como quer o ceramista Pérez Porto!