O galego non está “isolado e pobre”, senón que é unha lingua de ciencia e tecnoloxía que se apostase por aproveitar a súa conexión co portugués podería potenciar aínda máis o seu acceso a unha enorme comunidade internacional. A obra do profesor Carlos Garrido é a mellor mostra desta capacidade, con numerosos artigos e traballos de investigación recoñecidos no estranxeiro, así como manuais universitarios de Bioloxía ou un diccionario de Zooloxía publicados pola Fundação Gulbenkian e a Universidade de São Paulo.
“Com a base de um bom galego, convenientemente ampliado e coordenado com o português, os galegos temos unha ligaçom muito interessante com o mundo lusófono. Eu tenho dado contributos interessantes nesse sentido, utilizando o galego no âmbito científico através da sua coordenaçom com o portugués. Ainda que o inglês seja a língua da ciência e tenha grande difusom, nós temos no galego umha riqueza que nom deveríamos desaproveitar”, defende.
O profesor Garrido, que pertence ao departamento de Tradución e Lingüística da UVigo, traballa con catro linguas –alemán, inglés, alemán e galego-portugués– en diferentes campos de estudo. No caso da tradución de textos científicos, ademais dos nomeados manuais universitarios alemáns de Bioloxía, conta cunha rigurosa monografía sobre a tradución de textos científicos didácticos e divulgadores.
Tamén publicou un Manual de Galego Científico, o citado Diciónario de Zoologia e Sistemática dos Invertebrados, que inclúe termos en galego-portugués, español, inglés e alemán, e tamén os Diciónarios do futebol e do basquetebol nesas catro linguas.
“Como parte dessa comunidade lingüística internacional, temos uns recursos expressivos no âmbito técnico-científico que nom devemos desaproveitar. Umha das mensagens que transmito aos meus alunos é que nom podemos conformar-nos com conhecermos em galego o nome das peças do carro de bois, temos que conhecer as do carro automóvel. Devido a problemas sociolingüísticos desde os inícios dos Séculos Obscuros, o galego non engendrou de maneira autónoma nomes para essas peças. E isso temos que o fazer agora. E, para isso, nom há recurso tam natural, coerente e económico como a coordenaçom com o português. Se ja coincidimos na esmagadora maioría do léxico patrimonial básico, por exemplo, a designaçom de cores, parentescos ou animais autóctones, por que nom tamén na designaçom de conceitos modernos e técnico-científicos? As soluçons portuguesas encaixan perfeitamente em galego e servem para potenciar enormemente a nossa língua”, expón.
Como exemplo, o profesor cita a peza denominada en castelán como ‘cigueñal’, cuxa designación o galego non xerou: “Desde o século XVI, o galego está ausente dos âmbitos de cultivo formal e da escrita, e o Ressurgimento literário do XIX nom foi suficiente para ele recuperar a vitalidade. Entom, temos de habilitar agora essa denominaçom. Neste caso, a palavra en portugués é cambota, que encaixaría perfeitamente porque, de facto, foi utilizada no galego popular com outro significado”.
Como tradutor, Garrido traballa, sobre todo, con textos didácticos e divulgadores, que lle interesan pola súa importante proxección social. Ademais é autor dunha das monografías máis completas sobre este campo, publicada no 2016, á cal dentro duns meses vai seguir un manual didáctico editado pola UVigo.
"O galego-português devería estar na bagagem dos nossos investigadores e universitârios e de todo galego"
Valora as bolsas e incentivos que tentan impulsionar os traballos académicos e as investigacións en galego, pero vai máis alén: “É preciso divulgarmos a ideia de qeu o galego é unha língua menorizada, mas nom, em absoluto, minoritária, porque a través da súa ligaçom luso-brasileira pode ter umha grande projeçom. Naturalmente, un investigador precisa do inglês, mas os nossos investigadores e universitários em geral podem chegar muito mais longe incluindo tambén o galego-português, que é um recurso que devería estar na bagagem de todo galego”.
A súa propia formación combina a rama científica e a humanística porque é doutor en Bioloxía e licenciado en Tradución e Interpretación: “Durante un decénio aproximadamente dediquei-me à zoologia e cheguei a descrever mesmo algumhas especies novas, mas sempre me interessáron a língua e a lingüística.E combino os dous campos na minha investigaçom”.
Neste sentido, o tradutor humano continúa a ser imprescindíbel para facer traballos de calidade. “Apesar do enorme avanço da inteligência artificial e da traduçom automática, quando se requer umha alta qualidade tem de intervir un profissional competente que conheça bem as duas línguas e os aspetos culturais envolvidos para poder facer adaptaçons, e que seja capaz de detetar deficiências no texto de partida. E outro grande ponto fraco da traduçom automática som as palavras com várias equivalências e que dependen do contexto cultural, geográfico ou natural”, comenta.
Aínda que recoñece que a tradución científico-técnica non é unha das saídas profesionais máis populares entre o alumnado, dada a súa formación humanística, Garrido destaca que, a pesar da difusión do inglés, este ámbito segue a ser plurilingüe e que ten “unha importancia económica fundamental”. Tamén apunta ao campo da divulgación, incluindo o mundo audiovisual e a gran cantidade de documentais que existen na actualidade e mesmo canais monográficos.
Un dos ámbitos técnico-científicos de grande interese económico para Galicia é a pesca. Este foi precisamente o tema do texto elixido para a conferencia que proferiu hai uns meses a convite dos tradutores portugueses da Dirección Xeral de Tradución da UE: “Falei sobre a necessidade da autonomía e a criatividade humana para produzir traduçons de qualidade. E o campo da pesca é um dos que tornam clara essa vinculaçom de língua, ciência e economia”.
“O futuro da língua, se o tiver porque está muito ameaçada, é a sua reintegraçom”
Unha das liñas principais de investigación do profesor Carlos Garrido é a degradación do léxico galego, na cal ten publicado unha monografía e o libro de alta divulgación O Escándalo do Léxico Galego (2022). “Intitulei-no assim nom só para atrair a curiosidade do leitor. Vejo que está justificado qualificar assim a atual falta de regeneraçom lexical do galego, causada, sobretodo, pola inibiçom ou pola intervençom inadequada da Real Academía Galega. Há um desleixo grande por parte do chamado oficialismo lingüístico, e numha altura em que o galego está à beira da extinçom”, lamenta.
“O futuro da língua, se o tiver, porque está muito ameaçada, é a sua reintegraçom com o português. Nom é umha garantía, mas seria um revulsivo importante. O reintegracionismo continua minoritário porque nom tem apoio político, isso é claro. De todos os modos, tem avançado e eu acho que as pessoas están máis conscientes de que nom há unanimidade e que existe umha alternativa ao oficialismo que apresenta o galego como variedade de umha língua internacional. Há duas variedades cristalizadas, o brasileiro e o lusitano, e o galego devería incorporar-se como a terceira”, defende Garrido, que é presidente da Comisson Lingüística da AGAL.
“E isto nom é um aspeto, digamos, só filosófico, pois tem muita importáncia prática, como demonstro com a minha atividade investigadora, e seria um fator de enriquecimento social”, insiste o experto, que, neste campo, alén dun traballo académico, desenvolve un labor divulgador nos medios de comunicación.