No noso caso, máis que imaxinación, tivemos que botar man de recursos que ata agora non eran necesarios (ou tan necesarios) nun taller de cociña. Afortunadamente o equipo directivo do centro (CIFP Carlos Oroza) escoitou as necesidades e puxo da súa parte, proporcionándonos todo o que se lle pediu. Por exemplo: agora no taller de cociña dispoñemos dunha pantalla de plasma sobre o encerado, conectada a un equipo portátil e cun equipo de son con micrófono altofalante para o profesor. Para que? É sinxelo. Con este equipo facilítase que todo o alumnado me escoite dende calquera punto do taller e, ao mesmo tempo, poida visionar na pantalla de plasma dende o seu posto de traballo o que está a facer o profesor (teño unha cámara conectada enfocando o meu posto de traballo). Moitos poden pensar que é esaxerado mais dende o punto de vista do protocolo sanitario onde se recomenda non estar demasiado tempo cerca doutra persoa, tendo en conta que teño 18 alumnos e alumnas, penso que esta é unha moi boa solución. É fácil de entender cando teño que, por exemplo, explicar o despece integral dun coello paso a paso e cada alumno/a tamén ten que seguirme paso a paso. Claro, hai anos isto non se pensaba porque tería arredor de min ás/aos 18 alumnas/os mirando como fago o despece. Esta alternativa paréceme boa. Para que todo estea listo para a clase dos mércores ás 9 da mañá teño que ir ao instituto o martes pola tarde para preparar todo ben.
É que a docencia neste tempo COVID supuxo pasar de actividades colectivas a individuais. Por exemplo, de facer un fondo branco ou un fumet (caldo de peixe) entre varias alumnas/os para uso común... pois agora é necesario pensalo e executalo dende un punto de vista absolutamente individualizado. Iso supón un esforzo moito máis intenso para o docente no referido á preparación da clase, a xestionar os tempos no taller, a pensar as necesidades básicas de materia prima (multiplícanse por 18) e, por último, pensar no xeito de que cada alumna/o dispoña das mesmas oportunidades no momento de realizar un proceso culinario e/ou de preparación no taller de calquera actividade.
As necesidades de materia prima multiplícanse por 18 ao traballar de xeito individual e a xestión do tempo é complexa
Previo ao cociñado podemos (e de feito facémolo) compatir alimentos, mais nunca cando estes se van consumir en cru, unicamente cando se van procesar por un método de cociñado que asegure o tratamento por métodos de cocción que superen os 100ºC; evidentemente isto dificulta moitísimo o desenvolvemento da clase, mais facémolo.
En canto á inventiva do alumnado, cando se lles dá responsabilidade sabe sacar solucións. O grupo é quen artellou as quendas de limpeza do material, quen organizou as rotacións de limpeza do chan ao final da xornada para non ter que tirar nada do que producimos e organizárono tendo en conta o protocolo establecido en relación á COVID-19.
A HORTA OROZA: UN QUINTO TALLER, TRABALLAR AO AIRE LIBRE
O tema da ‘Horta Oroza’, que xa viñamos empregando, funciona como un “quinto taller”. Nesta situción de pandemia adivíñase como un espazo educativo, aberto, ao aire libre, onde podemos impartir docencia con máis liberdade e onde comprobas como desfruta e aprende o alumnado. Teño previsto xa na entrada do terceiro trimestre actividades de cociña ao aire libre, colleita de produtos e cociñado in situ por métodos tradicionais (grella, lume...).. A parte boa? É unha xeración de estudantes que nace habituada a seguir protocolos, a cumprir regras e normas e isto ten un lado moi positivo.
"Vai ser unha xeración de estudantes habituada a cumprir protocolos e regras e iso ten unha parte moi boa"
Actualmente imparto docencia no Ciclo formativo de grao medio de cociña e gastronomía, os módulos profesionais que imparto son ambos de primiero curso e denóminanse “Preelaboración e conservación de alimentos” e “Técnicas culinarias” cunha carga horaria de 240 e 320 horas respectivamente.
Impartir docencia en formación profesional e na nosa especialidade é complexo dende o minuto un de clase ata o último. Antes de entrar tómolle a temperatura a cada unha das 18 alumnas/os, entran e deben lavar as mans, hixienizar o posto de traballo individual (separado 1,5 metros mínimo entre cada posto), montar o posto de traballo co material individual e previamente desinfectado nunha máquina a máis de 90 ºC e a continuación iniciar a clase, isto supón unha media de 30 minutos de “perda” de tempo neto de clase que noutras condicións sería sensiblemente menor.
Ao final da actividade dos xoves (o alumnado ten conmigo clases o mércores de 9 a 14 horas para preparar e o xoves de 8:30 a 15:30 para finalizar) cada alumna/o é quen de degustar as praparacións que realizou de xeito individualizado. Para elo debemos asegurar o seguinte: só poden baixar a mascariña no momento de consumir, cada alumna/o consume no seu posto de traballo individual e neste momento abrimos todas as ventás do taller e conectamos a extracción mecánica. Os cubertos para degustar e os pratos lávanse e desinféctanse antes de realizar a proba e cada alumna/o usa única e exclusivamente os seus, sen intercambiar con ninguén e ningún momento.
É difícil afrontar 15 horas de clase repartidas en dous días á semana con 18 alumnas/os nun taller; que sexa difícil non quere dicir necesariamente que sexa imposible mais supón unha dedicación de moitas máis horas das que ata esta situación pandémica tiñamos que dedicar para garantir un ensino de calidade ao estudantado que se matricula nesta especialidade. Podo poñer un exemplo gráfico:
Eu teño clase os mércores a partir das 9 da mañá e ata ás 14 horas, pois ben, se quero facelo ben (e quero facelo ben) teño que ir ao instituto o martes pola tarde (eu traballo os martes de mañá) e preparar o taller en condicións, preparar o xénero necesario, garantir que cada alumno/a vai dispoñer do material e medios necesarios ao día seguinte cando entre no taller, organizar o material didáctico e colocalo en cada posto de traballo….. isto ven derivado da concepción individualizada das prácticas de taller. En cada posto dispoño o material que vou entregar (copias de procesos, documentos, material específico que deberán empregar ao día seguinte….). Calquera poderá opinar e preguntarse que por que non o fago ao día seguinte pola mañá? A resposta é sinxela: se pola mañá o centro abre ás 8 e o alumnado entra ás 9 no taller, o profesor ten que tomar temperatura, tomar lista, poñer uniforme... Acontece que moitas veces os docentes de cociña non dispoñemos de tempo nin para tomar un café entre as 8 da mañá e as 3 da tarde, o alumnado podería certificar este aspecto (no meu caso son diabético tipo 1 insulinodependente e non é a primeira vez que levo un susto por non ser capaz de parar en toda a xornada).
Tecnoloxías:
Antes xa comentei algunha incorporación tecnolóxica nas actividades (vídeo en directo, pantalla de plasma no taller de cociña, altofalante para o taller….), hai máis, eu antes xa empregaba algunha pero non tanto como o fago agora, enumero:
1. Os venres teño clase nun aula de demostración (dispón de cociña, forno, bancadas para o alumnado, cámara de vídeo, pantalla de proxección) e inicialmente estaba pensada para “clase teórica” (por expresalo en termos que todo o mundo comprenda). Tiven que darlle unha volta e transformalo nunha clase de cociña demostrativa (malchamado “showcooking”) para os 18 alumnos, cunha salvedade: cando un alumno/a non pode asistir polo motivo que sexa mais principalmente por temas derivados de corentena COVID19 (levo xa varios casos) a clase transmítoa en directo para este alumnado. Entón a situación é que poder haber 15 alumnas/os na aula e 3 que estén na súa casa conectados e asistindo á demostración. De paso, porque non custa moito máis esforzo, a clase grávoa en vídeo no PC e tamén a alta velocidade no meu móbil para a continuación colgala nas miñas RSS (especialmente Instagram que é o que máis usa o alumnado). Cal é a ganancia? Ben, son varias vantaxes: o alumnado que está na casa non perde actividade, pode facer preguntas, intervir na clase. Outra é que ao gravar a actividade e colgala nas RSS tanto o alumnado que estivo presencialmente como o que asistiu dende a casa pode volver a visualizar as partes máis importantes do que se traballou na clase, reeditala, volver pasos atrás e polo tanto permítelle resolver as cuestións que lle propoño para resolver na semana seguinte. Case sempre as clases dos venres versan sobre procedementos que despois imos traballar no taller á semana seguinte.
Exemplos de clases dos venres transmitidas en vivo por vídeoconferencia e despois subidas ás RSS:
A limpeza básica dun peixe sapo
Protocolo COVID19: Hixienizar unha máquina (picadora de carnes)
Aproveitamento dos cogomelos de cultivo
2. Outro dos medios que agora empregamos é a resolución de tarefas a través da aula virtual, isto que agora se escoita tanto non é tan sinxelo, non se limita a poñer unha tarefa e que o alumno a devolva a volta de correo ou aula virtual, é algo máis complexo. Antes hai que explicar ben a tarefa, ofrecer medios e ferramentas para que o alumnado sexa quen de solucionar o que se lle propón e por último ter en conta que a virtualidade é un complemento para a formación da/o alumna/o non a formación en sí. Non é sinxelo, no me caso o que fago é ofrecer ferramentas como as antes descritas: proporcionar por exemplo un vídeo explicando unha actividade que xa a/o alumna/o presenciou para a continuación facer preguntas que axuden a afondar, a pensar no proceso, a avanzar por si mesma/o á/ao alumna/o…..
Conclusións:
A conclusión que obteño, tendo en conta que levamos nada máis que 7 meses con este sistema, é que non estaba suficientemente preparado para o que estamos a vivir, que teño que avanzar e aprender ao mesmo tempo que trato de ensinar nun ambiente e nun sistema absolutamente descoñecido para min.
Non é que non saiba trasladar e transmitir coñecementos no ámbito da virtualidade (que tamén) senón que presencialmente nestas condicións é moito máis difícil facelo, non é imposible nin moito menos, hai que querer avanzar, aprender do alumnado, escoitalo e observar como reacciona ante as propostas metodolóxicas que se lle ofrecen e, se non funcionan, cambiar e optar por outras.
Eu, como antes xa mencionei, estou contento con esta nova etapa porque dentro das dificultades que presenta na especialidade de cociña e pastelaría tamén opino que reforza moitas das tese que antes tiñamos que meter con cuña nas actividades lectivas: protocolos, procedementos e procesos secuenciados, temporalizados e ordeaos; respecto extremo polas normas de seguridade e hixene tanto na manipulación de alimentos como nos procesos de desinfección e limpeza de material e maquinaria……
Ademais creo que temos que pensar, como docentes dunha especialidade moi afectada pola pandemia mundial, que nas nosas mans está a formación das/os futuras/os profesionais dun sector que precisa de persoal ben formado no respecto das normas e protocolos sanitarios e que esta situación non vai mudar en moito tempo polo que deberamos concienciar, formar e “inocular” nesta rapazada métodos e xeitos de facer que axudarán tamén a superar no futuro este tipo e crise mundial.
