O grande escritor Aquilino Ribeiro naceu na terra onde se fundou un mosteiro que lle serviría de inspiración para algunhas das súas obras, como foi o conto “Valeroso milagre” ou “Via sinuosa” de 1918. O convento de Nossa Senhora da Assunção, situado no lugar de Tabosa, na parroquia de Carregal do concello de Sernancelhe, foi o último da orde benedictina fundado en Portugal, unha obra de arte en plena “terra do demo” da que sobrevive ao completo a igrexa e tamén partes da antiga estrutura. É un dos moitos monumentos que garda este municipio portugués da Beira Alta de cuxo dilatado esplendor queda reflectido nun abundante patrimonio, parte do mesmo ligado ao roteiro xacobeo.
Contan as crónicas que no ano 1692, Maria Pereira, dama de orixe fidalga e amplas posesións, ordenou fundar un convento de monxas bernardas con capacidade para 25 relixiosas, dotándoo de elevadas rendas e bens para a súa continuidade e sustento. Poucos anos despois chegou a contar con case trinta profesas, provenientes na súa maioría de fillas de familias nobres da rexión e dalgunhas familiares da propia Maria Pereira. A construción do cenobio rematou en 1745 coa conclusión da sala capitular e un Vía Crucis. A portada principal do edificio presenta unha imaxe de San Bernardo de Claraval nun nicho con remates aos lados con pináculos piramidais coroados con bólas. A igrexa, que se levanta lateral ao corpo do mosteiro, seguindo as normas usuais das abadías cistercienses, ten sobre a súa porta unha imaxe de Nossa Senhora da Assunção.
O convento foi un auténtico impulso para o crecemento de Tabosa e mais os seus contornos. O granito é o elemento dominante da impoñente construción que, como outras, caeu no esquecemento tras a extinción das ordes relixiosas en 1834. Pero quedan numerosos vestixios do seu pasado esplendor como a Torre Mirante, o pórtico, os claustros e outras dependencias que mostran o que esta abadía chegou a ser, hoxe visitable e onde se pode comprender a historia e vivencia do espazo relixioso. E ás monxas débese unha especialidade propia de Tabosa, os fálgaros, tortas feitas a base de ovos, fariña e queixo que se fixeron famosas.
Sobreviviu á ruína o templo parroquial do que destaca o altar maior en talla dourada e algúns frescos. A implantación de toda a estrutura -igrexa e mosteiro- chama a atención ao vela, xa que parece xurdir da propia rocha. De feito, foi escavada durante seis anos ao empezar a súa construción. No afloramento granítico sobresae a torre-miradoiro que serviu de inspiración a Aquilino Ribeiro para o seu conto, de fachada case fidalga e unha das escasas concesións de observación do mundo para as monxas que debían seguir a estrita regra monástica no século XVII.
Un mosteiro cisterciense non estaría completo sen posuír unha elevada muralla que envolve o templo e o edificio principal. O de Tabosa ten un muro que resgarda dúas hectáreas de terreo a través de grosas pedras de clausura que nalgúns puntos exceden os seis metros de altura. Dentro hai mina de auga que alimentaba os ciclos de horta e unha frondosa vexetación entre a que se contan castaños e carballos, cerdeiras, oliveiras ou viña.
Nossa Senhora da Assunção é un dos orgullos dun municipio cheo de monumentalidade en cada un dos seus recunchos. No propio centro de Sernancelhe, a igrexa do século XII, dedicada a São João Baptista, está considerada un exemplar de arte románica dos máis fermosos do país. Rematada na centuria seguinte, experimentaría reformas no século XVII, sen que esas intervencións apagasen os trazos románicos orixinais. De harmónicas proporcións, no exterior destaca a portada con tres arquivoltas, con tímpano de liñas onduladas e motivos vexetais e xeométricos.
Na fachada da súa igrexa de São João Baptista, Sernancelhe ten a representación artística máis antiga de Santiago conservada en Portugal, por iso o centro histórico da vila é paso obrigado dos peregrinos que percorren o Caminho de Torres, ideado en homenaxe a Diego Torres Villarroel, escritor salmantino que realizou este itinerario en 1737. O roteiro une Salamanca con Compostela a través de case 567 quilómetros e 24 etapas. A vía entra no concello a través da Ponte do Abade, con paso polos soutos de Seara, Vila da Ponte e Penso. O termo ten outras paradas inescusables como o santuario mariano de Nossa Senhora da Lapa, onde conta a tradición que unha pastorciña atopou a imaxe da Virxe nunha gruta. A pousada anexa ao templo foi antigamente un colexio xesuíta no que estudaron personaxes como o propio Aquilino Ribeiro. Moi preto está Quintela, terra natal da pastorciña Joana, que conta cunha igrexa baixo a advocación de São João e a Capela da Irmandade das Almas. Este roteiro xacobeo une nun mesmo itinerario localidades de tanto peso histórico no imaxinario medieval como Tarouca, Amarante, Guimarães, Braga ou Ponte de Lima. O Caminho de Torres entra polo concello de Almeida ata Valença e ao longo dos quilómetros únese aos Camiños de Santiago existentes en Portugal: o Caminho do Norte, o da Costa, do Interior e o Central Português.