Reposto xa, se cadra, da súa fatiga de escritor, regresa Suso de Toro ao mercado editorial coa publicación deste volume, unha recopilación de tres relatos breves que, segundo indica o autor na nota explicativa que os acompaña, en parte foran redactados por encargo anteriormente, e en parte trátase de revisións ou reelaboracións de textos previos.
A este respecto, resulta imposible non lembrar o vello moribundo da novela Home sen nome, por exemplo, que semella terse reencarnado no intruso do primeiro relato e mais no protagonista do terceiro. Neste último, titulado "Insomne" e escrito orixinariamente para ser escoitado en magnetófono, retrátase unha excesiva figura de trazos dilatados, epítome de autoridade ditatorial -disque o parecido non é fortuíto-, que comparte con aqueloutro irredento valores e circunstancias, idéntica brutalidade, misoxinia, falta de misericordia, ausencia de remorsos e un soberbio desprezo polos que considera inferiores -velaí a figura contraposta do narratario do seu monólogo-, ademais do delirante desexo de volverse inmortal, un obxectivo que el está convencido de lograr se consegue vencer a escravitude do sono.A recente falta del é, pola contra, o aparente motivo que leva ao non menos desapiadado descoñecido de "Negocios de familia" a presentarse na consulta e trastocar, primeiro, a sesión clínica e, logo, a vida enteira dun respetado psicólogo cun pasado na loita antifranquista. O relato remite aos fusilamentos de 1975 -en concreto, á morte dun rapaz co que ambos personaxes tiveran relación directa-, e inclúe as que, ao meu entender, son as mellores páxinas do libro: o diálogo na consulta, duelo de actores que rabuñan na necesidade de saber, aínda que doa, e mais de aceptar as consecuencias dos feitos. De novo a sombra dun asasino sen nome -un irmán, un espello- que posúe "o coñecemento do terrible", achega o pasado ao presente e remove recordos incómodos, transformados, negados, nunca ben esquecidos; por iso penso tamén que a historia perde forza cando deriva cara ao folletín, pois aínda que o personaxe da nai -velenosa e envelenada, culpable e vítima de si mesma- resulta interesante, o conflito co fillo abandonado -confróntese co inquietante afillado do intruso- desvía e minimiza a tensión anterior.
Finalmente, en "Auga derramada", escrito para unha exposición multidisciplinar organizada pola Fundación Agbar, os avatares do ciclo hídrico salpican o monólogo dun vello demente que, nas Praterías, se dirixe aos turistas desexosos de fotografar a fonte. Inxenuidade e lóxica do simple para incidir, desde outro ángulo e con Compostela de pano de fondo, nas vítimas do esquecemento, o deterioro da vellez e o desapego social.
As pezas representan menos novidade que reafirmación do autor, fiel a si mesmo, nos trazos que personalizan a súa creación e, así, nas tres recoñécense, ademais das referencias ao soño e a común arquitectura teatral, con personaxes sen narrador e revelación a través do discurso, outros elementos que, de xeito máis ou menos tanxencial, son recorrentes en case toda a súa obra: o peso da culpa e a responsabilidade do sangue e a biografía; os problemas de conciencia e de memoria -e, polo tanto, de identidade- dos pobos e os individuos; a historia que usurpa unha interpretación única, canónica e obrigatoriamente moral; a denuncia do franquismo e os seus herdeiros; a personificación da maldade; os segredos de familia; as recriminacións polo pasado enquistado; a vida no gume da realidade; e, por fechar a escolma, as relacións entre opresores e oprimidos..
TORO, Suso de, Somnámbulos, Ed. Xerais, Vigo, 2014, PVP. 14, 60 e
