Lembran o alento, a intensidade e o desacougo que deixa unha boa miniserie e como se contén o nó interior que xera dentro de nós? Se é das que buscan conmover e á vez reflexionar partindo da cotidianidade, o efecto pode ser mesmo máis intenso que se as mesmas se recreansen a partir dun suceso puramente fantástico. Nesta liña cómpre situar a ópera prima de Ramón Vilar Landeira, Os televisores estrábicos, un conxunto de breves relatos que beben de sucesos habituais para facer que o lectorado se remexa e se desacougue a partes iguais. Dende roubos inesperados que acaban en traxedia, pasando por persoas coñecidas da vila cuxa memoria de existencia se vai perdendo aos poucos ou por lembranzas dun momento en que emigrar era tentar vivir, ata as acción terriblemente cotiás que rompen coa tranquilidade que ás veces é existir ou sen esquecer o inevitable cambio de rumbo social, os relatos déixannos coas forzas demudadas tentando empatizar, conseguíndoo en ocasións e noutras non. Porque ás veces, o suceso transcende e traspasa e outras queda en anécdota do que puido ser. Mais ben é sabido que unha obra literaria non adoita manter sempre idéntica pulsión e idéntica capacidade de interesar.
Hai na prosa deste autor unha ansia por atopar as fendas de nós a través de pequenas sensacións, que son as que se pretenden explorar e analizar unha e outra vez. Para facelo, pártese de dous lugares simétricos: o espazo en que se desenvolven moitos dos relatos (a aldea de Grandil que se contrapón a vilas ou cidades, como A Coruña ou Ferrol) e o tempo (abalante sempre entre a década dos sesenta e a máis inmediata actualidade). Aldea-antes/cidade-agora, semella ser o cronotopo manexado que se usa ao antollo para profundizar en experiencias que, ás veces, van fondamente vencelladas a esas coordenadas, xa que sen elas carecerían de sentido ou explicación.
O ritmo cambiante das narracións (exploración de atmosfera lenta, desenvolvemento presto do suceso) volve facer pensar nun tipo de narración breve guionizada, propia da linguaxe televisiva: a cámara que traslada ambientes, a palabra que guía a acción. Non obstante, ao remate de cada escena, o que fica no lectorado é unha sorte de polaroid do que se viviu que deixa, ás veces, elementos nimios, insignificantes: as reformas dun antigo ultramarinos, unha manta eléctrica, a disputa no interior dun taxi, ou o pelo que está a agromar son unha sorte de fíos vermellos (búsquenos se se animan a ler a obra e verán como os atopan) que Vilar Landeira emprega para turrar de nós de novo cara os relatos e empurrarnos cara o mundo que constrúe.
Ao final do volumen hai unha tentativa de golpe de efecto e o lectorado tropeza de súpeto coa metaficción cando xa non o esperaba. Entón practicamente cesa o desacougo do que se fóra enchendo ao longo destas páxinas. Neste caso, o autor deixa o diario dun escritor que se atopa só e convida a que se descubra o mesmo. Tentación inesperada, que explica -ou iso se quere pensar- unha parte do título da obra, ese estrabismo inicial que produce estrañamento e sorpresa. A memoria non ve ben, porque lembra e reconstrúe ao seu antollo, vénnos dicir. Explicación necesaria? Para min quizais reiterativa, aínda que tamén interesante se, como lectoras e lectores, queremos xogar a crela. O pacto final coa literatura xa é cuestión de cada quen. Iso si, que non se esqueza que as fendas, a axitación e as imaxes, fixas e veloces, son, meritoriamente, o que fica.
VILAR LANDEIRA, R., Os televisores estrábicos, Ed. Xerais, Vigo, 2014, PVP. 16, 65
