Non se trata de o reducir a un "gosto" ou "non gosto" nin tampouco de facer un curso acelerado sobre Multiversos Cuánticos. Para entender a última produción de Oliver Laxe, Mimosas (2016), segundo filme dunha carreira que esperamos sexa longa e fecunda, o espectador unicamente ten que ser capaz de soñar. Un estraño soño en que contempla unha paisaxe volátil a través dunha fenda, un territorio onde o visíbel representa a punta dun enorme iceberg cuxo único obxecto é transcender o real e revelar o sagrado.
Pese a formar parte dunha xeración de creadores dispostos a sacrificar a fama, así como o lucro derivado dela, a prol dunha irrefreábel vocación artística, Oliver Laxe non pode evitar gañar premios con cada traballo que presenta. Primeiro foi o da Federación Internacional da Prensa Cinematográfica (FIPRESCI), en Cannes, por Todos vós sodes capitáns (2010). En maio deste ano recibía no mesmo lugar, pero de diferentes mans, o de mellor filme da Semana da Crítica por Mimosas (2016). É obvio que a pleitesía que a alfombra vermella do Festival de Cinema de Cannes rende a este director, fillo de emigrantes galegos, só pode ser comparábel á hermética indiferenza das distribuidoras e das autoridades "culturais" do noso país.
Un dos problemas que suscitan os filmes rodados en árabe, ambientados en países árabes e protagonizados por árabes é a enorme cantidade de suspicacias que espertan entre unha parte do público, adicto en moitos casos ao vicio da preguiza. Vivimos unha época na que "a comedia enganosa e inútil da Historia", como diría León Tolstói, parece estar chegando ao seu fin. Mimosas iníciase co plano dos anacos descascados dun muro sobre o que noutrora aínda podían verse as siluetas dun castelo coa súa infranqueábel muralla e dunhas montañas. Os confusos sons en off de xente falando nun mercado garanten a nosa presenza no hoxe e no aquí. Na seguinte toma tres xinetes avistan a arrepiante beleza da paisaxe que terán que percorrer para chegar a Sijilmasa. Espazo e tempo son as dúas faces dunha mesma moeda. Desde o horizonte xorde un grupo de vehículos todoterreo que nos advirte da confluencia do pasado e do presente. E por fin chegamos a Shakib, o protagonista, contacontos oficial encargado de explicar aos seus conxéneres e a nós que o que imos ver "é unha historia sobre a Terra, sobre Deus e o diaño". O que ven logo destes once minutos iniciais podería ser descrito ora como as andanzas dun pequeno grupo de bereberes dispostos a levar a cabo a misión de transportar o corpo do seu líder relixioso para lle dar a sepultura, ora como a visión daquel que di: "Soñei que o meu filme se ía facendo pouco a pouco ante os meus ollos, como un lenzo de pintor eternamente fresco" (Robert Bresson, en Notas sobre o cinematógrafo). O camiño é á fin e ao cabo o mesmo. Aparece, bifúrcase, convida a pasar, prepara emboscadas, bloquea, aproxímase, estréitase, desaparece. É o xogo do gato e do rato, sen explicacións nen psicoloxía, cheo das preguntas sen resposta de Ahmed.
Seguimos sen saber cales son os motivos que levan a que algunhas das grandes obras da sétima arte fiquen relegadas na trastenda, mentres outras de moi inferior calidade se proxecten sen pudor. Xustiza e valor son dous conceptos igualmente relativos, pese á aparente firmeza dos seus respectivos defensores. Polo momento, e á espera dunha explicación convincente, ficamos coa resposta do xove Shakib cando Ahmed lle pregunta: "Como imos facelo?" (salvar a moza Ikram dos seus desapiadados torturadores). "Con amor", replica. Pero, por se acaso o poder transformador desa forza non fose suficiente, cómpre dotarse dunha ferramenta, mesmo cando o que se empuña é tan só unha espada de plástico.
Notas sobre o "non actor" Shakib Ben Omar
- Tampouco é cuestión de encher con citas este espazo destinado a falar de Shakib Ben Omar ou de averiguar o que diría o insigne Robert Bresson sobre el. O evidente é que a potencia deste "non-actor" sorpréndenos a todos, público e crítica, e fórzanos a cuestionar algúns aspectos do oficio de actuar. Poderíamos afirmar con rotundidade que, desde a súa primeira aparición en Todos vós sodes capitáns até a recente Mimosas, resulta difícil resistirse á súa sedución e fácil caer nas súas redes.Mentres nas escolas de arte dramática de Hollywood ou Londres o alumnado continúa a ensaiar coas antigas técnicas de actuación de O Método, nas trincheiras de Khon Kaen, Pécs ou Marrakech cineastas tan relevantes como Apichatpong Weerasethakul, Béla Tarr ou Oliver Laxe deciden evitar as limitacións dos actores profisionais (cheos de erros e falsidade acumulados durante décadas de estudo) contratando "os intrusos".Casos como o de Shakib serven para rememorar o que eramos antes de que a chegada dos grandes estudos americanos contaminase o noso modo de entender e manifestar os sentimentos. Grazas ao seu exemplo e ao de moitos como el, hoxe en día corrobórase a recuperación dos corpos, das mans, dos ollos daqueles outros que "...sen lles faltar naturalidade, carecían de natureza" (René de Chateaubriand).
