Unha das primeiras medidas de limpeza que levaron a cabo as novas autoridades foi a depuración do maxisterio. A mediados de agosto de 1936 decretouse pola Junta de Defensa Nacional a destitución masiva de mestras e mestres. Púxose en marcha unha purga minuciosa por parte da Comisión Depuradora do Maxisterio, que abriu expedientes a todos os/as ensinantes. O resultado deste proceso de depuración foi un bo número de mestras sancionadas na Comarca de Deza:
Milagros Gómez Fernández, mestra de Bais (Agolada), sancionada con suspensión e traslado de escola.
Juana López Elicegaray, de Besexos (Vila de Cruces), suspensión.
Carmen López López, de Vilarello (Dozón), suspensión.
Peregrina Besada Álvarez, de Cadrón (Lalín), suspensión e traslado de escola.
Benita Gallego Varela, de Moneixas (Lalín), traslado.
Emilia Barros Muíños, de Palmou (Lalín), traslado.
María Lareu Yáñez, de Sello (Lalín), traslado.
Higinia Fráiz Villanueva, da Bandeira (Silleda), suspensión e traslado.
Efigenia Novas Solla, de Parada (Silleda), suspensión e traslado.
Encarnación Seoane Golmar, de Saídres (Silleda), traslado.
Elisa García Arguindey, de Taboada (Silleda), traslado.
Tamén as mulleres da comunidade protestante da parroquia de Vilar (Silleda) sufriron a represión. María Andrea Valladares Carballo, que nacera en 1883 en Vilar, foi detida a principios de outubro de 1937, xunto con outros nove protestantes da parroquia, entre eles o pastor Celestino Puente. Segundo unha noticia aparecida en El Compostelano dando conta destas detencións, María Andrea era acusada de " saludar con el puño cerrado". Foi xulgada en Pontevedra en consello de guerra o 13 de xaneiro de 1938, acusada de auxilio á rebelión e condenada a 20 anos de prisión. Abríronlle expediente de responsabilidades políticas en xaneiro de 1940. A sentenza foi conmutada en setembro de 1943.
O pastor, Celestino Puente Sánchez, que tamén foi detido e procesado, casara en Inglaterra en 1932 con Ruth Elisa Dodd, a filla de Thomas Dodd, o anterior pastor de Vilar. Sabemos que Ruth era mestra en Vilar, pero parece que non foi detida nin sancionada, seguramente porque tiña a nacionalidade inglesa. Porén, a capela e a escola dos protestantes foi clausurada e pechada por orde do Gobernador civil o 8 de outubro de 1937 " por ser aquella un centro antipatriótico y desarrollarse en la misma propaganda de carácter izquierdista".
Tampouco poden pasarse por alto os castigos aos que se viron sometidas as mulleres da familia de Antón Alonso Ríos mentres este estaba fuxido disfrazado como O Siñor Afranio. A súa nai, Matilde Ríos Neira, e a súa irmá Evangelina (que rexentaba o comercio familiar) foron acusadas de colaborar cos republicanos silledenses facendo propaganda das ideas esquerdistas, e mesmo de proporcionarlles dinamita e municións dos seus establecementos comerciais. As súas irmás Matilde e Dolores, tamén mestras, foron acusadas de ter ideas esquerdistas e de facer campaña polo seu irmán, aínda que finalmente non resultaron sancionadas.
Pero, ademais, as mulleres dos paseados e asasinados padeceron tamén outras formas de represión e rexeitamento social. Sinalo só dous casos a modo de exemplo:
Rogelia Sanmartín Amigo, a muller de Luís Frade Pazos, primeiro tenente alcalde de Lalín na última corporación republicana e asasinado en Tenorio o 9 de novembro de 1936, pasou moitas dificultades para criar os seus fillos e cada 9 de novembro viaxaba ás agachadas a Tenorio para deixar unhas flores na tumba do seu home.
Unha situación semellante, pero máis grave (pois tiña oito fillos), sufriu Rosa Abeledo Albarellos, a muller de José María Montouto Rodríguez, asasinado con Luís Frade en Tenorio. Tanto ela coma os seus fillos foron cualificados como "roxos" e polo menos dúas das súas fillas, Oliva e Asunción, tiveron que marchar a Bos Aires "exiliadas".
Así mesmo, entre as mulleres dos escapados e fuxidos que formaron as primeiras partidas guerrilleiras a finais dos anos trinta, producíronse episodios de represión:
Un destes casos foi o de Carmen Sánchez Saa, nai de Ramón Sánchez, coñecido como Areán, o lugartenente do Largo (o guerrilleiro Benjamín García Diéguez); esta foi detida para obrigar a entregarse aos membros da partida do Largo, que operaba na zona de Rodeiro, tomándoa como refén o 8 de marzo de 1939. Ao día seguinte detiveron a Josefa Villanueva Soengas, a muller de Ramón Sánchez, e á súa filla, a nena Agripina Sánchez Villanueva. Tamén foi detida Regina Diéguez Valladares, a nai de Benjamín García. Logo de permaneceren varios días en prisión, sen que os guerrilleiros se entregasen, libéranas.
Na etapa de maior represión contra a guerrilla na comarca, a finais dos anos corenta, tamén se deron varios casos de represión contra as mulleres que axudaban e apoiaban a loita guerrilleira:
Josefa Nicolás Esperante, a irmá de Miguel Nicolás Esperante o líder do grupo Os Corcheiros, que operaba polo norte da provincia de Pontevedra, foi detida en 1948 acusada de axudar os guerrilleiros. Foi xulgada na Causa 296/48, na que tamén foi procesado o seu irmán Manuel Nicolás Esperante, pero ela non chegou a ser procesada.
Peor sorte lle tocou á outra irmá de Miguel, Laura Nicolás Esperante, que casara en 1943 co guerrilleiro Eugenio Rueda Perosanz, quen formou parte dos Corcheiros. Laura fora unha das poucas mulleres militantes do Partido Galeguista nos tempos da República. Foi detida en 1948 e xulgada nun consello de guerra o 23 de febreiro de 1949 con Manuel Villanueva Rey e Andrés Conde Troitiño, acusados de "bandidaje". Laura Nicolás foi condenada a dous anos de prisión.
As dúas irmás Nicolás foron detidas na gran redada contra os apoios da guerrilla na comarca de finais de 1948, coordinada polo famoso comandante Montero, xefe do Sector Interprovincial da Garda Civil con sede en Lalín, popularmente coñecido como A Brigadilla. Nesa redada tamén foron detidas outras tres mulleres:
Inés Blanco Donsión. Nada en Cristimil (Lalín) en 1924. Filla de Francisco Blanco Barreira, que fora detido e xulgado en 1936 e estivo catro anos en San Simón. Inés foi arrestada xunto co seu pai Francisco Blanco acusada de bordarlle unha bandeira para os guerrilleiros. Foi torturada no cuartel da Brigadilla de Lalín e xulgada na Causa 296/48, na que foi procesado o seu pai, aínda que Inés non chegou a ser axuizada. Ao ser liberada logrou emigrar a Venezuela.
Josefa Diéguez Froiz. Nada en Fontao (Vila de Cruces) en 1919. Foi procesada na Causa 296/48 xunto co seu marido, o asturiano Vidal Faza Luis, un antigo preso que traballou nas minas de Fontao, e foi condenada a 6 meses de prisión. Ao ser liberada marchou a Vigo.
Estrella Souto Ramos. Nada en Duxame (Vila de Cruces) en 1920. Filla de Manuel Souto Penas, foi detida xunto co seu pai e procesada con el na Causa 296/48. Estrella foi absolta.
Por último, cabe reseñar o caso de María Carmen Sánchez Sanmartín, nada en Losón (Lalín) o 14 de abril de 1903, filla de Juan Sánchez García e Carmen Sanmartín Ramos. Era veciña de Ferrol nos anos da República, e alí casou con Enrique Rodríguez Faraldo en 1934. Co golpe de Estado do 18 de xullo de 1936 foi detida e sometida posteriormente a un consello de guerra en Ferrol o 10 de agosto de 1937, acusada de auxilio á rebelión e condenada á pena de 15 anos de reclusión temporal e accesorias correspondentes. A Comisión Provincial de Incautación de bens abriulle o expediente 2/1938 por responsabilidades políticas e o Tribunal Regional de Responsabilidades Políticas da Coruña sancionouna o 22 de novembro de 1940 coa cantidade de 100 pesetas. Carecía de bens de fortuna para afrontala.
