Debo confesar que hai ocasións nas que me vexo tentada a tirar a toalla e celebrar con alborozo –e co resto do alucinado mundo occidental– todas e cada unha das propostas cinematográficas subministradas polo omnipresente imperio anglosaxón. Mais, felizmente, eses arroutos dúranme apenas uns nanosegundos. De súpeto véñenme á mente, entre outros miles de exemplos desacougantes, aquelas palabras coas que o director estadounidense Michael Bay xustificaba as falsidades históricas dun dos seus filmes, Pearl Harbor (2001): “Fíxeno para acentuar o dramatismo e que o ataque parecese máis bárbaro”, afirmaba sen ningún tipo de pudor. Como se o sucedido aquel día non fose o suficientemente tráxico, o produtor decidía filmar avións nipóns atacando de maneira deliberada un hospital (feito que, alén de ser falso, contrastaba cos informes dos superviventes que lembraban perfectamente como os xaponeses evitaban a todo custo os obxectivos civís, chegando a pór ás veces a súa seguridade en perigo) ou a médicos norteamericanos recollendo plasma humano en botellas, casualmente, de Coca Cola. Por suposto, a opción de pensar descansa sempre na vontade do espectador e na súa capacidade ou incapacidade de aturalo todo.
Probabelmente sexa polo exposto con anterioridade que o último filme de Jonathan Glazer nos deixe tan fríos como o son os seus protagonistas, Rudolf (Christian Friedel) e Hedwig Höss (Sandra Hüller). Aceptamos, sen revolvernos demasiado na butaca, o contraste infecto entre esa anódina muller que coida con esmero enfermizo do seu xardín e a meticulosa dilixencia dos empregados públicos que traballan ao outro lado do muro da súa casa, encargados de levaren adiante a maquinaria de Auschwitz: a maior e máis monstruosa fábrica de morte da Historia. O director, facendo uso de técnicas e habilidades propias do mundo da publicidade que tan ben coñece, sitúa o seu proxecto nun territorio facilmente recoñecíbel para o espectador (a barbarie nazi foi e seguirá a ser un tema recorrente na Sétima Arte). Deste xeito, o principio ético da procura de veracidade do relato, que debería primar á hora de falar de acontecementos pasados, pasa a un segundo plano. Neste caso o espectador é consciente, sabe perfectamente do que se está a falar porque xa forma parte do seu proprio imaxinario. Así e todo, o que contemplamos produce en nós estrañeza, como se alguén propositadamente estivese advertíndonos da duplicidade das imaxes que vemos, de que a historia pode repetirse, primeiro como traxedia e logo como farsa de dimensións aínda máis apocalípticas.
The Zone of Interest ábrese coa longa, pausada e bucólica escena dun pícnic que remata cando a familia do criminal de guerra nazi Rudolf Höss regresa á súa casa, situada a poucos metros do seu centro de traballo: o campo de exterminio. Un espazo singular e tranquilo onde conviven en harmonía esposas, operarios, asasinos e vítimas. Inconscientes todos de que o devir do tempo acabará sentenciándoos, transformándoos na tramoia dunha historia que nunca se nos mostrará porque, segundo o seu realizador, xa todo foi mostrado. De aí que o único que nos permita percibir desta zona de horror sexan os ecos apagados dos corpos ao chocaren contra o chan, mesturados cos asubíos das balas antes de penetrar no seu obxectivo.
Guy Debord aseguraba que “alí onde a realidade se transforme en simples imaxes é posíbel que as simples imaxes se transformen en realidade”. Levamos xa demasiado tempo saturando os nosos sentidos con relatos e visións das atrocidades. O director de The Zone of Interest pídenos que recapacitemos, que percorramos de novo o camiño que nos leva desde o que deixamos de ser até o que fomos, que sexamos quen de abolir o punto de vista, sobre todo, cando o que ollamos é a imaxe de nenos asasinados polos disparos dun drone.
Cartas ao director
Grazas, Mr. Glazer, grazas pola honra de poder contemplar as súas mans trementes, por deixarme escoitar o seu discurso torpe, entrecortado e valente, por mostrar fraxilidade alí onde declararse humano está estritamente prohibido; polo medo, polo terror da súa ollada baixa, por darme esperanza, esa forza da imaxinación máis poderosa que calquera arma. Grazas.
Sucedía o pasado 10 de marzo no Dolby Theatre de Los Ángeles, a cerimonia por excelencia do cinema anglosaxón. Sentados no interior, entre o público, o equipo completo de Oppenheimer (Christopher Nolan), a grande gañadora da noite, o de Barbie (Greta Gerwig), a grandísima perdedora, o de Poor Things (Yorgos Lanthimos) e o de The Zone of Interest, entre outros. No exterior, de pé, moitos membros da SAG-AFTRA (Sindicato de actores de cinema-Federación estadounidense de artistas de radio e televisión) e centos de persoas reivindicando o cesamento do fogo en Palestina.
Calcular a distancia entre os xélidos corazóns de moitos dos que sentaban nas cómodas butacas do teatro e os latexos quentes daqueles outros cuxas heroicas protestas se silenciaban a golpe de porra pola policía podería semellar unha tarefa tan imposíbel como medir a altura dun muro vergoñento. Apenas 275 metros de lonxitude dunha alfombra vermella como o sangue.