Ao igual que moitos narradores, auténticos escrutadores da realidade social do pasado ou do seu tempo, os videocreadores escollidos na mostra Memorias imborrables. Unha mirada histórica á Colección Videobrasil -que presenta o MARCO en colaboración coa Associação Cultural Videobrasil e Sesc São Paulo- ofrecen unha serie de visións do pasado e do presente que se afastan de vez de calquera compracencia e de calquera retórica. Non hai sombra neles da procura dun locus patriae espiritual, ben pola contra o si se percibe é unha acentuada preocupación pola análise de factores sociais, levando a cabo distintas reflexións sobre a relación cos procesos históricos e/ou a súa contorna inmediata -natural e social- e polo tanto as súas obras manifestan un interese por captar en que medida este fenómenos poden ser obxecto de concrecións artísticas.
De por parte, a Historia foi moi frecuentemente materia central do ollar artístico até o punto de constituír un dos temas por excelencia na arte occidental practicamente desde a súa orixe, con dous grandes nucleos temáticos: a "historia da salvación", é dicir a temática relixiosa cristiá, que marca a nosa maneira de entender o mundo como un percorrido que ten un principio e un fin: alfa e omega; e a historia e mitoloxía antiga, o outro grande compoñente construtivo da nosa cultura.
O discurso elaborado polo comisario Agustín Pérez Rubio sen dúbida quere incidir nesta liña de lectura preocupada pola análise social, permitindo que as obras e artistas seleccionados conformen unha auténtica e peculiar cartografía histórica dun Sur Global que comprende países de Latinoamérica, Caribe, África, Oriente Medio, Europa do Leste, Sur e Sueste de Asia, e Oceanía e que se presenta como un espazo xeográfico, cultural e social, como ámbito dun contradiscurso frente ao Norte hexemónico da cultura europea e norteamericana, de xeito que case todos os creadores seleccionados manteñen nas súas obras unha tensión entre os temas representados ou analizados e a linguaxe artística utilizada.
A partir da inmersión neste complexo e variado universo, a selección realizada é conformada por 18 obras que, aínda que producidas en rexións e períodos diversos ao longo de trinta anos, todas elas teñen en común temas como a violencia de estado, as fronteiras políticas, e os prexuízos. Como exemplo A arca de Zo'e (1993) de Vicent Carelli e Dominique Gallois pode entenderse neste sentido como paradigmática ao dar voz a distintos grupos indíxenas brasileiros que reconstruen e dialogan sobre o seu pasado e presente, explicitando as insuficiencias dos nosos rexistros e análises e os perigos dunha retórica exenta de autenticos valores ligados aos protagonistas dos precesos de construción da memoria e de reflexión sobre o pasado, tema este que se pode detectar en bastantes pezas.
O mundo ambiguo, alusivo e irónico aparece nunha boa parte dos artistas presentes na mostra, que utilizan moitas veces a palabra, os títulos, como complemento para a comprensión das súas obras, como acontece con Projeto Pacífico (2010) de Jonathas de Andrade que reflexiona sobre a historia de Chile e Bolivia, coa perda da saída ao mar de Bolivia e a ditadura de Pinochet como pano de fondo.
Na mostra achamos aproximacións que nos transportan a reflexións sobre a globalización, a mundialización económica e do terror, as fendas do sistema que rexe os destinos do mundo... En definitiva, á constatación de que a violenta desorde na que estamos instalados, coas súas fracturas ideolóxicas, que é ben perceptíbel en todas as videocreacións, que responden á necesidade de pór en evidencia as estratexias de opresión.
Título: Memorias imborrables. Unha mirada histórica á Colección Videobrasil
Artistas: Akram Zaatari, Aurélio Michiles, Ayrson Heráclito & Danillo Barata, Bouchra Khalili, Carlos Motta, Coco Fusco, Dan Halter, Enio Staub, Jonathas de Andrade, León Ferrari & Ricardo Pons, Liu Wei, Luiz de Abreu, Mwangi Hutter, Rabih Mroué, Rosângela Rennó, Sebastian Diaz Morales, Vincent Carelli & Dominique Gallois, Walid Raad. Comisariado: Agustín Pérez Rubio. Realización: Associação Cultural Videobrasil e Sesc São Paulo. Local: MARCO, Vigo. Até o 7 de febreiro
Representación e ideoloxía
- Cómpre salientar o rigor do traballo comisarial, de impecábel argumentación, que fai un achegamento á temática da relación do decurso histórico, a visualidade e a construción dun pensamento crítico cos modelos sociais dominantes, ofrecéndonos obras nas que estes motivos e preocupacións se poden percibir con enorme claridade. O carácter de análise que propón intenta desvendar os mecanismos de opresión que subxacen nas expresión e nas políticas informativas e de análise histórica. A mostra incide, pois, nun ámbito que no noso contexto está aínda pouco explorado ao menos co tratamento sintético e ao tempo aberto e complexo que se nos ofrece en Memorias imborrables. Unha mirada histórica á Colección Videobrasil, un título, por certo, que pretende remitir á ligazón, nada inxenua en moitos casos, entre as representacións, o ámbito xeográfico e mais a ideoloxía.