Coñezo en Galicia, e en Europa, tres especies de grilos. Unha é o grilo dos fornos que tén a cor dourada das cascudas que frecuentan o seu mesmo hábitat quente. Outra é o grilo dos soutos, que tánto se tén resistido á miña observación. E, finalmente, aí o está a grilo dos grilos, Gryllus campestris L., que xeracións e xeracións de rapaces de entre nós cazaron e alimentaron de serradela e alface manténdoo en captividade por gozar do seu canto sen voz. A este grilo campestre chamabámoslle os nenos carriola cando era áptero inmaturo, carniceiro se era femia, a causa da forma de coitelo do seu ovopositor, e Príncipe no caso de ser macho. Este nome levábao porque podía aprezarse unha especie de P maiúsculo nas asas coas que emite e seu canto ou "estrídulo".
Non é estrictamente un membro da Familia dos Grílidos o chamado en Galicia relo e, do seu nome científico, Gryllotalpa gryllotalpa. Acompáñanos nas noites quentes de agosto co seu constante e poderoso canto. É de vida subterránea e practica galerías coa mesma técnica ca a toupa. Aínda que non é frecuente velo voar, este insecto fai saidas colectivas e nocturnas dos profundos da terra ao ar, onde, en ocasións, poden verse individuos en bando sen que nunca fora ben explicado este comportamento.
No ano 1952, dedicábame moito á caza e observación de insectos. Un día fun a Val de Corvos, Mourente, Pontevedra. Alí había unha carballeira onde se podían detectar vacalouras e, a carón, veigas de vexetacións pratense e coroadas por unha lombiña verde onde os grilos soían facer os seus buracos. Preparei finas herbas de orxo do raposo e con elas funlles facendo cóxegas aos grilos que se resistían na estancia final das súas coviñas. Foron saíndo, un tras outro, tres machos. Apañeinos con coidado un por un, e funnos gardando na caixa de crema Bella Aurora que me facilitara a mamai. Sobre a miña cabeza, cun sol que agarimaba sen abafar, voaba, en circos concéntricos e retorneaba chilros seguido, a laberca. Pareceume estar no centro dun poema de Guillén.
Tentei noutro buraco e sucedeu algo.
Saiu do tobo, acirrado polo meu talo de herba, un grilo extraordinario, que se deixou examinar na miña man. Tiña todas as características do macho Príncipe. Pero a súa cor era branca, e rosada en zonas. Pensei nunha especie descoñecida que eu estaba a descobrir, pois nada semellante a ese grilo vira eu descrito en Odón en Bueu ou en Fabre. Pasóuseme pola imaxinación a posibilidade dun individuo albino ou dunha excepción aberrante. Por non incomodala, introducín a anomalía branco-rosa na caixa de Bella Auroa e decidín voltar á casa.
No camiño, non poiden resistir a curiosidade e quixen ver de novo o grilo excepcional. Ao cruzar a carballeira de Val de Corvos, sentei no tocón apodrecente no que en días anteriores estudara larvas fitófagas de Lucanus cervus L. ou sexa de vacalouras. Abrín a caixa. Ollei os grilos. Todos eran marróns e negros. Fuxira o grilo branco-rosado? Fora todo quizabes unha alucinación miña? Decidín razoar e razoei con frialdade. Eu cazara tres Príncipes normais e outro presuntamente albino ou dunha especie descoñecida pola ciencia. Dentro da caixa había catro grilos Príncipe, todo eles cos seus matices de cor ordinarios: Escuros, cunha banda arrubiada na base do tórax.
E concluín o seguinte. O grilo anómalo era un espécime ao que eu sorprendera no intre de completar a muda e abandonar a envoltura preadulta. Cando no novo exoesquelete quitinoso coñeceu a luz do sol, gardou por un instante as cores branco-rosadas. Pouco despois, e ao introducir o exemplar na caixa de crema da miña nai, as cores evoluíron á normalidade da especie. Por tando, eu fora testemuña do troco de cor que se opera no intre do derradeiro paso dun Gryllus campestris L. macho á súa forma adulta. Non sei cantos verdadeiros entomólogos asistirían a unha destas fascinantes mudanzas. Apuntei todo o dito na miña libreta de campo e ceibei axiña os meus catro Príncipes na lombiña herbosa que había entre Val de Corvos e San Amaro, onda o cemiterio de Pontevedra. Influído por Hans y los Insectos, de Agustín de Foxá, e pola parte do The Jungle Book que fala de Mowgly, eu escribín un relato animalístico cuxo protagonista era un grilo Príncipe de nome Grieih. Trataba da súa amizade cunha vacaloura chamada Rasgulkje. Grilo e escornabois habitaban un espazo que se asemellaba moito ao á carballeira real de Val de Corvos e ao seu lombo de panasco.
Se alguén quixer botarlle un ollo ao conto poderá atopalo dentro do libro Percival e outras historias, que foi publicado por primeira vez por Galaxia, en Vigo, poucos anos despois de eu sorprender un grilo na operación que, referida ás cobras, dicimos por tradición "mudar a camisa".
Debo confesar que, cando escribía o conto non me atrevín a incluír nel a mudanza de cor do grilo de Val de Corvos xa que os anos cincuenta do século XX estaban dominados en literatura por un realismo. En todo caso, daquela, en materia de insectos, a crítica hexemónica só soportaba, e moito mal, o de Kafka na Metamorfose,
