No verán de 1996 Xesús Franco, "trobador naval", como dixera del e doutros Bernardino Graña, ofreceunos en Londres un presente moi valioso: a terceira edición, 1939, de The Oxford of Modern Verse, por W.B. Yeats. Comprara Xesús o libro na da señora May, altarrabista establecida en Greenwich. O exemplar fora usado por Lorna Wheelan cando ela era alumna de secundaria en Kingssie, Escocia, no curso académico 1940-41.
Abrín ao chou a preciosa antoloxía e batín con poemas magníficos dun descoñecido Hugh MacDiarmid. Un dos poemas titulábase "The Skeleton of the Future (At Lenin Tomb)". Desde logo non cadraba o poema moi ben naquel florilexio e o vento das asociacións imposibeis levoume á elexía de Rosalía de Castro a John Moore. E á dedicatoria á súa amiga María Bertorini, "nativa do País de Gales".
Este poema de MacDiarmid a Lenin era breve e estaba inzado de palabras relativas á ciencia mineralóxica. Nel mencionábanse ósos referidos á vinda e permanencia do comunismo. Pareceume que se trataba dun poeta inusual dentro do chamado Modernism na literatura de lingua inglesa, gostoume que, entre os poemas de MacDiarmid recopilados por Yeats, figurasen algúns escritos en escocés xermánico.
Non moito máis tarde desta nosa descoberta londinense, Manuel Outeiriño (alto poeta e pensador) publicou n´A Trabe de Ouro (núm. 33, 1998) un bon mangado de textos de MacDiarmid traducidos ao galego e acompañados dos orixinais en inglés ou escocés. Unha magnifica introducción biobibliográfica do antólogo e traductor facíanos saber de Hugh MacDiarmid todo o necesario para comprendermos o sentido dos seus versos. E principalmente o sentido do poema á cova de Lenín: en realidade o autor cantou máis dunha vez ao dirixente vermello. MacDiarmid pertenceu ao Partido Comunista británico e foi fundador do Partido Nacional (hoxe no goberno de Escocia). Expulsárono dun por nacionalista e, do outro, por comunista. Outeiriño obrigoume a lle prestar moita atención a este poeta escocés que por diversas razóns, e non por ausencia de méritos, a posteridade canónica non puxera os seus libros no ladraio de preferidos nos que estaban situados os de Eliot e os de Pound. Tratei de falar isto con Paulino Vázquez, autor do iluminador poemario que se titula A experiencia inglesa.
Poeta, dramaturgo, ensaísta, Paol Keineg é unha figura de atlánte que sostén con outras a cultura da Bretaña do noso tempo. En Galicia non se esquecen versos que el escribiu á resistencia obreira da Citroën-Rennes e que foron traducidos ao galego e distribuídos na fábrica de Vigo. Paol Keineg traduciu ao francés unha colección de poemas de Hug MacDiarmid e envióunola cunha dedicatoria e "l´amitié lointaine" (amizade recíproca que nos profesamos) desde Brest. Dun Fisterra a outro, viaxou por medio de propios o libro o cal veu parar ás miñas mans. Védeo aí: Hugh MacDiarmid, Un enterrement dans l´île. Poémes traduits par Paol Keineg, Les Hauts-Fonds, Brest, 2016.
É de observar que o título da traducción francesa de Keineg está tirado do título dun poema particular de MacDiarmid. O mesmo título do que botara man Manuel Outeriño para a súa comprida selección galega: "Funeral da illa e outros poemas". Parece ser que a Illa na que MacDiarmid escenifica o seu texto e a das Hébridas de Escocia que leva o nome, tan presente na toponimia galega, de Barra. O cal non pode máis ca estimular a paixón fraternal que moitos galegos experimentamos ao respecto das nacións atlánticas que a vella cántiga dos Ultreias (letra de Bouza) dicía seren fillas do pai Breogán.
Imposíbel de simplificar e reducir, MacDiarmid escribe un perfecto inglés, pero restitúe como lingua de alta cultura o scottish non gaélico no que cantara Robert Burns, non sen antes practicarlle unha difícil ciruxía de dialectos e formas particulares. Ben arraizado na ruralidade máis enxebre, é capaz de facer resoar nas toxeiras da súa patria certamente a cornamusa nacional, mais tamén o music-hall de Harry Lauder e Will Fyffe (coma a praia de Afife), ambos escoceses, si, mais tamén o trompetista que fundou o jazz cool, Bix Beiderbecke e mais a Otis Fergusson, o crítico norteamericano de cine que facía parte da profunda catacumba comunista da intelectualidade borrada do mapa polo FBI. MacDiarmid foi, para máis, staliniano, como non podía ser doutro xeito alguén que arelaba a independencia da súa propia nación, a non ser que fose ou parvo ou lura pescada na nasa revisionista. Inda, para satisfacción actual dos partidarios da teoloxía da liberación. O noso poeta escocés amosou unha dura freba deísta, nada presbiteriana e en absoluto catolico-irlandesa. O que nos leva a sinalar o sostén de MacDiarmid á loita armada do IRA, o que o converte en membro da irmandade do Carro de Estrelas Sete do noso Ceo. Soñou literariamente a linguaxe da ciencia, MacDiarmid, e circundou a sartego de Lenin de palabras nobres que viaxaron, na súa man xenial, dos lapidarios medievais á ciencia xeolóxica do noso tempo. Produciu poemas cadro ou aidílion limitadísimos, e un Mahabharata que nunca chegaría a terminar. E tamén a mostruosidade homérica que ostenta o máis poderoso título que un poeta dos Fisterras Atlánticos poida nunca escribir: "A Drunk Man Looks at the Thistle" ("Un home bébedo olla o cardo"). E morreu, seica, MacDiarmid escribindo os seus Eoas sempre infinitos en 1978. Viñera a Escocia no 1892.
CAIXA POSTAL
Unha poética da climatoloxía
- "Benquerido, pésame ás veces que, aínda relendo, cústame poder descifrar o significado dun anaco de poema; por exemplo, e neste caso concreto, do poeta e dramaturgo T.S. Eliot no poema A Terra Baldía, que di o seguinte: "Abril é o mes máis cruel: enxendra lilas da terra morta€" Xa sei que cada quen en poesía pode interpretar o que lle pareza mellor; eu non son quen de sequera intuír o pensamento do poeta neste fragmento. Gostaríame poder contar coa túa valiosa opinión e co teu grupo de amigos do Fondo dos Espellos. Cunha aperta de buxo."MANUEL XÍO BLANCOAlto Barreiro-Sabaxeira. MosNo Fondo dos Espellos recibimos con ledicia esta carta do amigo Xío Blanco; tan difícil de responder. A función poética da linguaxe caracterízase pola súa ambigüidade, entre outras cousas que moito se teñen debatido. Por que abre Eliot o seu grande poema así como Xío nos di: "April ist the cruellest month, breeding/Lilacs out the dead land, mixing/Memory and desire€"? Eu non sabería dicir outra cousa que a sensación de desfeita da rexeneración simultánea que me producen. Certo, neste poema abre o autor un longo texto, de inquedante locuacidade, definindo o mes de abril como o máis cru ou cruel. Establece, se cadra deliberadamente, un contraste entre o significado (moi discutido) de abril (aperire, abrir un tempo novo do ano) presente no Temps Novel dos provenzais que Eliot e Pound coñecían, coa referencia á crueldade. Sen dúbida, o bon poeta ten a obriga de asaltar a sensibilidade do lector con palabras inesperadas. Aliás, eu observo en Eliot unha certa tendencia a definir o estado de ánimo correspondente aos meses, coma se escribise unha especie de almanaques ou libro de prognósticos sentimentais. Así, noutro lugar, pregúntase: "Que é o que a fin de novembro fai/ coa confusión da Primavera/ e as criaturas cálidas do verán?". Estas palabras parecen ter sido escritas para explicar as calores de días pasadas e a chegada do frío. Hai outros exemplos que poden inducirnos a ver en versos de Eliot unha poética da climatoloxía.Meus saúdos a Xío Blanco.Todos aqueles que quixeren colaborar coa súa opinión en NO FONDO DOS ESPELLOS poden escribir por correo ordinario a:X. L. Méndez FerrínFaro de VigoPolicarpo Sanz, 22. Aptdo. Correos 91. VIGO
