Existen diversos camiños de peregrinación que levan ata o santuario. Un deles é o que, partindo de Redondela, continúa por Cepeda, Frades e Mondariz, ata chegar aos montes da Franqueira, lugar da basílica. É un itinerario rural de outeiros e vales, bosques e ríos e elementos tradicionais en forma de pontes, muíños, cruceiros, petos de ánimas e outras construcións de interese etnográfico. Hai outros roteiros de devoción que pasan por este coñecido templo como a Vía Mariana, un traxecto luso-galaico que parte de Braga e chega ata Muxía pasando por Arbo, Covelo e A Cañiza, entre outras localidades. Tamén están sinalizados vellos camiños que ían polos montes da zona, como unha vía pola antiga vila da Franqueira e subida ao Coto da Vella e o roteiro desde Vilasobroso.
É precisamente no Coto da Vella onde se garda a memoria do achado da imaxe da Virxe: outro dos espazos visitados por peregrinos e devotos, que deu orixe á tradición da aparición da venerada figura e do seu traslado desde o cume ao lugar onde se construíu primeiro a ermida e despois o santuario. A narración conta que, tras a invasión sarracena no ano 738 e por medo a ser profanada, a imaxe da Virxe foi agachada no medio duns penedes. Pasados uns anos, unha anciá do lugar viu un escintileo de luz. De aí o nome de Coto da Vella
