Unha vez máis debuta na colección de Narrativa de Edicións Laiovento un autor serodio, o arquitecto e historiador Rafael Fontoira Surís; un escritor con non poucas achegas en estudos e pescudas históricas, relacionadas sobre todo con Pontevedra e co barrio de Moureira. Xan do Arrabaldo é a súa primeira obra de ficción, unha mestura de novela de aventuras e de aprendizaxe. A novela sitúanos ao comezo do último cuarto do século XV, tempos convulsos para o vello burgo de Pontevedra, a principal urbe de Galicia, cimentado o seu esplendor sobre os piares dos recursos pesqueiros e o comercio de longa distancia; mercadores e mareantes que, porén, vían alterada a súa vitalidade polas liortas que xurdiran debido á proclamación de dona Xoana, "A Beltranexa" como raíña de Castela, Galicia e Portugal.
Nesa Pontevedra aínda medieval sitúa o autor o protagonista da historia: Xanciño Neto, fillo dun atalieyro dun dos seis cercos reais para a pesca da sardiña, que soñaba por ser capitán dunha carabela, seguindo a tradición dos capitán da súa familia. Fará a súa aprendizaxe da carreira do mar (paxe, grumete, piloto e por fin capitán) nunha vella carraca ao mando dun seu tío, en viaxes a Londres, Bruxas, Anveres, a Bretaña con carga de viño do Ribeiro, salgadura e ferramentas de ferro. E a Lisboa e Sevilla coa mesma carga, saín da sardiña e sal e olas na viaxe de volta.Desde o Arrabaldo da Moureira, homenaxeado nesta novela, o mozo de dezasete anos aprende todos os saberes da vida do mar, mesmo os seus tópicos, xa que como bo mariñeiro bota unha moza en cada porto.
O autor acomoda o relato da historia ás características da novela de aventuras na que, polo xeral, hai unha viaxe. Unha viaxe externa ateigada de lances perigosos, navegacións entre brétemas e tempestades, con historias de pautos co demo e barcos pantasmas. Ambientes descoñecidos, encontro con amigos, amores incipientes que cómpre completar sen pausas. Novela de aventuras con lindes ambiguos xa que alberga no seu interior outros subxéneros: o da novela histórica e o da novela costumista, xa que a narración nos amosa as loitas entre as tropas portuguesas ao mando de Pedro Madruga e as dos Reis Católicos comandadas polo arcebispo Fonseca e por Juan Arias del Río, corrixidor maior de Galicia. E tamén a vida cotiá de Pontevedra, nomeadamente a industria da sardiña. Á par da viaxe exterior, a viaxe interior do protagonista que o fará medrar, aprender e acadar as súas metas.
Xan do Arrabaldo é unha novela amable, exenta de complicacións para o lector. Narrativa lineal na que un narrador omnisciente relata os acontecementos en orde cronolóxica, desde un punto de vista dirixido ao enaltecemento do protagonista que, en dúas viaxes e con apenas vinte anos, acada o título de capitán. Un non disimulado "boismo" -agás un curto período de cárcere, todo sucede de forma compracente para Xanciño Neto- é a principal tinguidura do relato dos feitos que lle dan contido e forma á historia. Salientable a boa documentación na que se alicerza a narración, así como o amplo dominio do vocabulario mariñeiro, especialmente o da pesca das sardiñas e o das mercadorías coas que se comerciaba na Boa Vila. Erros reiterados na colocación dos pronómes átonos así como certos cheísmos e teísmos deslustran o "humilde galego" desta peza narrativa, mais sen botala a perder.
FONTOIRA SURÍS, R., Xan do Arrabaldo, Laiovento, Santiago de Compostela, 2018, 16 ?
