Disque o rock'n'roll naceu en Cleveland. Enténdase ben, o dono dunha discográfica da cidade ollando a caída das vendas da música "branca" e a paixón da mocidade polo rhythm&blues sureño, decidiu maquillarlle a negritude, mudándolle o nome polo de rock'n'roll, e probar a colocalo nas radios locais. Non deu feito. As seis emisoras da cidade só emitían música feita por persoas brancas. Todo mudou cando un DJ noviño, Alan Freed, se atreveu a desafiar o racismo e picar aquela música no seu programa. E tanto mudou que hoxe en día Cleveland acolle o Rock'n'roll Hall of Fame, o maior museo do rock do mundo. En 1986 foron escollidos os primeiros músicos en poder formar parte deste museo. Entre eles, e nun lugar preferente, estaban Chuck Berry, Ray Charles ou Litle Richard. Porque aínda que probablemente fose bautizado en Ohio, o rock naceu no sur dos Estados Unidos, na comunidade negra que mesturaba as súas raíces culturais coa instrumentación da xente branca. E Chuck Berry, malia ser dunha famlia de clase media de Misuri e non do profundo sur, foi un dos seus pioneiros. El ten dito que non ter unha vida triste dabondo para cantar blues, foi o que o levou polo camiño que comezou en 1955 com "Maybelline": unha andaina que o faría definitivamente eterno com "Johnny B. Goode". Eterno, literalmente xa que o tema é unha das mostras sonoras que viaxan nas sondas Voyager na procura de alieníxenas aos que pór a bailar.
O pasado 18 de marzo, a policía do condado de Saint Charles, en Missuri, atopábao morto aos 90 anos no seu domicilio e deseguido as redes sociais e os mass-media enchéronse de chíos, post ou vídeos do xenio de Misuri. Nesa enxurrada de información, emoticóns e pesar, máis alá da súa identificación co "Johnny B. Goode" que rematou por ser o seu hit definitivo -e boa parte de culpa pode vir da súa célebre inclusión na película Regreso ao futuro (Zemeckis, 1985)-, descubrimos a música de Berry protagonizando outra escena clave da cultura pop globalizada que nos manufacturan os USA, Pulp Ficition (Tarantino, 1994). E tamén a atopamos plaxiada polos Beach Boys no "Surfin' the USA" ou inserida no ADN de calquera riff rocanroleiro feito nos últimos 50 anos. Porque, publicamente, todos os grandes do rock'n'roll teñen recoñecido a influencia de Berry na súa música, de Keith Richards a Bruce Springsteen -quen chegou a tocar na banda de apoio coa que actuou algunha vez en New Jersey-, pasando polo finado John Lennon, autor da coñecida frase que di que se o rock'n'roll tivese outro nome se chamaría Chuck Berry. Porque se nunha sociedade na que a música dos negros estaba vetada nas ondas -principal medio de transmisión na altura- e o título "de rei do rock" estaba reservado para un branco, a maior influencia nas grandes bandas do rock dos 60 e 70 vén do Berry. The Beatles versionaban as súas cancións nos seus discos. Os primeiros Rolling Stones son clarísimos debedores do seu estilo de riffs descarnados e actitude que escandalizaba as almas puritanas da época. Con todo, e malia o ton amable dos obituarios, Chuck Berry seguía a ser unha figura profundamente controvertida hoxe en día, e non precisamente pola súa irreverencia ou a súa firme actitude contra o racismo que sufriu naquela época, senón pola súa escura implicación na prostitución de menores, que o levou a pasar tres anos en prisión, ou o escándalo coas cámaras de vídeo coas que asexaba as mulleres nos baños dun seu negocio.
Instalados, como estamos, de cheo nesta cultura popular made in USA que nos chegou coa música e o cinema, pero que hoxe o acada todo, desde calquera manifestación cultural até a comida ou a roupa, a perda de Berry supón a desaparición dun dos que colocou os primeiros vimbios da música que revirou a mocidade americana dos 50 primeiro e a de todo o mundo pouco despois.
Un ronsel entre nós
- Igual ca nos Estados Unidos racistas dos 40 ou 50, a música dos negros toda e o rock, en particular, estaban apartados de radio e TV -onde só soaban o rock branco de Elvis ou Buddy Holly. A España franquista e gris non era o mellor lugar para o rock, calquera que fose a cor da pel dos cantantes, como tampouco o era unha URSS que o consideraba unha arma dos ianquis para influír negativamente na súa mocidade. Con todo, nesa listaxe de debedores do rock de Chuck Berry, que inclúe practicamente calquera rock star das últimas décadas do século XX, tamén entran músicos de aquí. En plena ditadura franquista, Bruno Lomas -na altura Bruno y sus roqueros- gravaba unha versión de "Memphis Tennesse" e a partir de aí a listaxe de bandas vai medrando. Tamén no rock en galego a súa pegada é innegable en bandas como Ruxe Ruxe -que o homenaxean en "O meu choio", tema incluído no seu disco Na fura de diante (2013)- pero tamén en moitas outras. Porque, en definitiva, poucas son as que nunca se animaron co "Johnny B. Goode" nalgún momento da súa vida. De todos os xeitos, sen dúbida un dos momentos máis curiosos da relación entre Berry e o rock destas latitudes foi a brutal versión do seu arquicoñecido hit interpretada por Bruce Dickinson, cantante de Iron Maiden, xunto con Yósi Domínguez, de Los Suaves, José Carlos Molina de Ñú e Fortu, cantante de Obús, nunha das multiples argalladas doutro nome esencial do rock estatal, o locutor de radio coñecido como El Pirata. Un vídeo de mala calidade que anda pola rede dá fe de que non se trata dunha lenda urbana e de paso permite comprobar o nivel dos vocalistas do heavy estatal da época, nomeadamente Fortu, ao que non fai sombra un grande do rock internacional como Dickinson.
