- Tanto o roubo da cruz de Afonso III como o incendio no retablo son feitos moi pouco difundidos, que teñen que ver coa historia da Catedral. Por que ese descoñecemento e por que a prensa da época a penas se fixo eco de tales acontecementos?
-Porque en 1906, cando se produciu o roubo desta cruz do século IX, e en 1921, cando ardeu o retablo onde esta se mostrara, a catedral de Santiago non pasaba polos seus mellores tempos. A gran catedral que fora meta dos peregrinos de Europa morrera, había como mínimo, máis dun século e a valoración local do seu simbolismo e proxección sen fronteiras era un tema esquecido. De valorarse algo, valorábase a súa versión máis retrógrada e endogámica. É paradoxal, porque xusto nese tempo algo estaba comezando a moverse de novo en Europa relacionado coa memoria da histórica e multicultural peregrinación xacobea. Resulta un contexto sorprendente que me axudou no enfoque da trama da novela.
-Do roubo da cruz falouse e escribiuse algo na prensa cando se produciu o do Códice Calixtino
-Recordouse, si. E un dos medios que o fixo foi FARO DE VIGO. Recordouse o roubo, pero non que esa cruz grega era a xoia máis antiga da catedral e que a adoraran e admiraran durante séculos peregrinos de media Europa, chegados desde as distancias máis longas. Se se profunda nisto, é inevitable facerse preguntas. Debo dicir, en calquera caso, que o maior acto de recordo -e xustiza- para esta cruz perdida se debe á Sociedade de Xestión do Xacobeo en 2004, cando pola proposición de varios dos seus traballadores promoveu unha réplica da mesma, dada a súa íntima relación cos antigos peregrinos. Creo que esta peza se vai mostrar de xeito permanente no Museo das Peregrinacións, en Compostela. Recomendo vela, é unha réplica impresionante dunha xoia europea única. En canto a se a puido roubar alguén vinculado á catedral, supón unha posibilidade máis. O que estou certo é que non a roubaron por cartos. No retablo onde estaba había xoias de moito máis valor material e menor tamaño e alí quedaron Por que? A novela ofrece as súas propias respostas.
-E que lle din a súa intuición e os seus coñecementos da materia sobre onde podería atoparse na actualidade a cruz roubada?
-Algún veterano e experto cóengo actual da catedral ten sostido en privado que talvez siga por aí, nalgún lugar, nas mans de alguén. Como? Con que finalidade? Na catedral non hai pegadas que permitan deducir que se buscou a cruz tras o roubo. Quen si a buscou, por exemplo, xa tarde e por suposto sen éxito, foi Filgueira Valverde. En canto á miña intuición, pouco me di a miserable. Son nulos os datos ao respecto. Quen me suxire cousas é -diría- a ficción fundamentada. Fundamentada en concreto no contorno no que esa marabillosa cruz grega sobreviviu na catedral a case once séculos dunha historia por momentos moi crítica e nada feliz, ata desaparecer de pronto xusto cando menos se valoraba. Mesmo os xornais falan dela en 1906 como do roubo "dunha cruz", ou sexa, o dunha cruz calquera, sen identidade.
-Cando decidiu que a partir dese furto podería escribirse unha novela que, ademais, é a súa primeira entrega?
-Indagando hai uns quince anos para un proxecto alleo á cruz, descubrín na prensa da época as contradicións existentes sobre o seu roubo e o seu valor. Eu traballei como xornalista, e esas contradicións motiváronme a ir máis alá, a documentarme para unha reportaxe. O que atopei, e o que non atopei, tan revelador ou máis, fíxome cambiar a reportaxe por un primeiro esquema da novela. Hai dous ou tres anos púxenme, por fin, a escribila. Por un motivo: levaba tempo investigado no porqué da dimensión sen fronteiras do universo xacobeo e o seu constante decaer e renacer durante máis de mil anos -agora estamos nun novo renacer- e sentía cansazo. Un cansazo derivado, non vou ocultalo, de non entender o porqué en Galicia non se entra de vez, de verdade, en conexión con Europa, nas raíces deste feito único, sempre complexo, nunca simple. Necesitaba, xa que logo, evadirme diso. Pero escribindo. Con responsabilidade. E decidinme por esta ficción sobre bases reais, documentándoa ben, quizais porque non sei como deixar de ser xornalista.
-O feito de que Vde. sexa todo un experto en temas da catedral, facilitoulle ou, polo contrario, foi un obstáculo a hora de crear unha "ficción verosímil" a partir daqueles feitos?
-Non sei se chego a experto. O que estou é moi interesado na singularidade única da catedral compostelá como meta de peregrinos de toda orixe, condición e ata crenzas. Foron durante séculos peregrinos de case toda Europa e agora, xa, de todo o mundo. Salvando todas as distancias, os peregrinos de hoxe son un calco dos do pasado nas súas motivacións últimas, que transcenden o relixioso e ata a mesma catedral e enlazan co concepto do homo viator, o ser humano como viaxeiro en esencia. Esta percepción, non só me axudou, senón que non tería escrito a novela sen ela.
-Pensa repetir no xénero da ficción? Que outros misterios da Catedral poderían ser dignos doutra novela?
-Penso repetir. Niso estou xa, pero por un tempo, que non sei canto durará, non volverei á catedral nin aos seus misterios, que teñen a particularidade, ata onde alcanzo -e quen sabe como serán os que non alcanzo-, de ser excepcionalmente ricos e exclusivos. A catedral de Santiago é un mundo. Comentouno á prensa o futuro papa Xoán XXIII cando a visitou en 1954. Dixo que era a catedral do mundo. Dalgún xeito si que o é, e eu preciso buscar por onde non o faga a rutina, a simplicidade, o inmobilismo.
-Como protagonista da novela, Vde. elixe a un xornalista, en vez de, por exemplo, un detective. Por que esa escolla?
-Polo contexto dos feitos en 1906. E como dixen, porque coñezo esa profesión. Tan dura, ingrata e farsante como gratificante. Coñecina sen horarios durante anos, os anos máis estresantes e plenos da miña vida laboral. Tamén porque os xornalistas que se propoñen vivir do seu traballo servindo a unha sociedade humanista, a un Estado social de dereito, son tanto ou máis imprescindibles e eficaces que os detectives para investigar e enfrontarse ao mal, e hai moito mal por aí fóra. En 1906 e agora.
-Que papel xoga a páxina web que creou arredor da súa novela?
-Precisaba deixar claro o fondo histórico, ata onde chega a historia e comeza a ficción. Porque ambas se complementan, unha non acaba onde empeza a outra. Sen a primeira, a segunda non existiría. Por iso na web-blogue, www.aviaxeafindomundo.com, que tan ben deseñou a editorial Bolanda, mesmo introducín imaxes dos escenarios reais, que son case todos, da novela.
- Se tiveramos que definir A viaxe á fin do mundo
-Non me parei a cavilalo. Talvez a definiría como unha novela histórica de misterio. Sobre todo o segundo. O misterio é a certeza máis transparente. Somos misterio. A viaxe que propón esta novela naceu do misterio. Por el, é unha novela longa. Porque hai tempo que comprendín que as verdadeiras viaxes nunca serán curtas. Son á fin do mundo, a onde guía o misterio. Ese misterio ben fondo ao que a ciencia que todo o adianta creo que nunca adiantará.
