Os Xerais xa teñen as súas raíñas

Tras meses de proceso de selección, os premios Xerais do ano 2025 (a súa edición número 40) xa teñen as súas raíñas. E escribimos raíñas xa que recaeron en tres mulleres, cada unha recoñecida cunha familia de libros queridos polo seu público lector.

No caso do Premio Xerais de Novela, fíxose con el a lucense Abril Camino, pseudónimo de Rocío Otero, quen comezou autopublicando as súas novelas. Na actualidade, conta xa cunha vintena nos andeis cunha aposta entre o romanticismo e o xénero sentimental. Desta vez, asina «Mulleres que viven xuntas», sobre dúas mulleres que a finais dos 60 namoran nunha aldea galega. Ao longo dos anos a súa relación vaise consolidando nos seus corazóns e no medio dunha sociedade á que lle custa afrontar esta visión.

Un xurado en emoción pura

«Erin e o lobo» foi a obra gañadora do Premio Merlín de Literatura Infantil. Nela, Érica Esmorís presenta a amizade que nace entre a nena Erin e o lobo Noite que vive solitario, desterrado da súa manda.

Pola súa parte, Andrea Maceiras fíxose co Jules Verne de Literatura Xuvenil con «O corvo sobre a neve», unha historia de ficción científica na que se cola a IA como personaxe.

Abril Camino: «Ata este premio, estaba frustrada co mundo e comigo»

Isabel é unha nena galega que no 1955 emigra a Reino Unido para vivir cos seus tíos ante a penuria do seu fogar. Trece anos despois, regresa. Será cando coñeza á veciña Chus, a mestra que coida da súa proxenitora. Entre elas, comezará unha relación coa reticencia no tempo do corazón, a cabeza e a sociedade. Asina o novo Premio Xerais de Novela –«Mulleres que viven soas»– Abril Camino, autora con éxito de vendas que comezou na autoedición e que ten publicado con Planeta («Las 27 citas de Charlotte May», «Nuestro último verano en la isla» ou «La petición de Olivia»). Coa súa nova novela con Xerais é máis que probable que á lectora ou lector lle caian as bágoas de emoción.

Cando coñeceu que gañara os Xerais, díxolle ao xurado que estaba atravesando unha etapa difícil e que había tempo que lle apetecía mudar de tipo de novelas publicadas.

Cando comecei, escribía novela romántica de xénero e despois escribín na liña do que gañou agora o premio pero iso non o querían publicar as editoriais coas que traballaba. Cando entras nun mundo editorial grande créase unha imaxe de marca túa, o que é algo que non me gusta. Non te deixan saír desa liña porque ‘a xente quere iso’. Eu tiña un caixón cheo de manuscritos en galego e castelán que non tiñan saída comercial. E eu vivo disto. Chegou un momento de crise. Os últimos proxectos tampouco funcionaran como se esperaba e recibir a chamada do Premio Xerais foi o reforzo de que o cambio cara unha novela máis íntima e reflexiva ten un respaldo dalgo tan prestixioso como o Xerais.

Hai algún amarre ao real nesta novela?

Todo é ficción mesmo a aldea onde se desenvolve. Pero é verdade que hai un trasfondo de amizades de mulleres. Todo o mundo pode coñecer un caso preto. Son mulleres da xeración de posguerra que eran amigas e vivían xuntas e é posible que houbera unha relación mesmo non recoñecida por elas por mor dos prexuízos. Miña nai mencionoume unha anécdota dunhas primas lonxanas que lembro moi difuminadas. Toda a vía crin que eran irmás pero a miña nai acabou dicíndome que ela pensaba que eran parella. Eu quedei alucinada. Iso foi unha faísca para contar esta historia.

Como son as protagonistas?

Isabel é unha filla da posguerra, da miseria, da fame e da emigración. A nai mándaa fóra para sacala da pobreza. Medra no_Londres de finais dos 60 que era un planeta diferente a España. Chus é unha nena ben que vai ser monxa e que no último momento decide non ordenarse porque non lle gusta o voto de obediencia. Ela quere máis liberdade e ser mestra. Inda así, é moi reprimida. O seu grande éxito é ser valentes internamente e o gran fracaso é ser covardes socialmente. Elas séntense así.

Ve dificultades inda hoxe para expresar a identidade sexual non normativa?

As persoas cunha sexualidade normativa como é o meu caso nunca entenderemos os retos aos que se afronta a xente cunha orientación sexual diferente. Avanzamos moitísimo nos últimos 20 anos pero vivimos agora un retroceso ideolóxico. Todo depende do teu ambiente.

Que significa este premio?

Ten toda a importancia do mundo. Eu levo máis dun ano en crise coa miña carreira creativa. Pasei de vivir o máis doce ao máis ácedo. Unha voceciña na miña cabeza dicíame que o que eu escribo non vende, non funciona. Oínno doutras voces. Estaba moi frustrada co mundo editorial, creativo e comigo mesma. A chamada de Xerais foi o gran cambio de mentalidade. Non creo que sexa a mellor do mundo pero vexo que teño capacidade de escribir algo que inda interesa.

«Gustaríame espertar unha emoción verdadeira»

Sinala Érica Esmorís que levaba «dentro o texto» de «Erin e o lobo» dende hai tempo. «Fala de vínculos, de sentirnos escoitados de verdade, de atopar un lugar no mundo», engade para subliñar que a historia amosa «o amor profundo que sinto pola miña familia. A obra leva o nome da súa filla.

A obra fala dunha nena que vive cos seus pais nunha cabana. Un día, coñece ao lobo Noite, que quedou desterrado da súa manda. No bosque cren que o animal é unha besta pero a nena non concorda.

«Ela nunca viu unha cidade, un colexio nin outro neno. Ela é luz e tenrura. El ten o manto e o corazón escuro; está condeado a vivir nunha cova. El é antagonista dela, con silencio e carraxe contida. Na primeira parte, el intenta destruíla a ela pero realmente non son tan diferentes», sinala Esmorís.

Respecto á «gran carga simbólica» que destacou o xurado, apuntou que «hai un libro vello que inicia a faísca da maxia, que pode ser unha porta cara á imaxinación. A lectura que fai dela é un fío invisible que a reconcilia con todas as criaturas incluso co lobo. A cova deste é un lugar de castigo pero tamén de esperanza». Recoñece Erica que a historia «naceu do corazón e de aí todos estes símbolos».

En canto a mensaxe que trata de transmitir, resalta que «intentei falar sobre a escoita, a diferenza e o feito de pertencer. Gustaríame que espertara unha emoción verdadeira que quede máis alá da última páxina».

Preguntada pola importancia do bosque na obra, recoñece que «é un personaxe máis. O bosque tamén escoita e castiga. A nena crece libre nel. Sempre me interesou o bosque como lugar de reparación».

Por último, Esmorís –que xa gañara o Merlín no 2015 con «Nena e o mar» e que conta con outros galardóns como o Raíña Lupa de Literatura Infantil e o Frei Martín Sarmiento– reflexionou que «desta vez, este libro é máis ca unha historia para min. É algo moi persoal. Cando vin a chamada de Fran Alonso chorei antes de collela. Non sabía que ía reaccionar deste xeito. Saber que Andrea Maceiras gañou duplicou a emoción. Sei que o xurado o tivo moi difícil. Este premio é un regalo enorme».

«Ao protagonista, os libros acaban salvándolle a vida»

Se para Érica Esmorís foi unha ledicia volver gañar este ano un premio Xerais con Andrea Maceiras, para esta supón «unha ilusión». «É incrible que volveramos gañar as dúas», novamente, sinalou a autora de «O corvo sobre a neve», o Premio Jules Verne.

Por parte do xurado, destacaron que se trata dunha obra «a medio camiño entre a fantasía, a ficción científica e a novela distópica», con moita «aventura.

Maceira detalla que «é unha distopía ambientada nun contexto de cambio climático que derivou cara unha glaciación na que hai emigrantes climáticos. O protagonista é un rapaz que sobrevive a un entorno moi difícil grazas a seis libros».

Entre esas obras obxecto do pasado, atópanse clásicos da literatura infantil como «Viaxe ao centro da Terra» de Verne; «O soldadiño de chumbo», de Andersen; ou «O libro da selva» máis «O conde de Montecristo».

Admite Maceiras que son obras que lle gustaron «moito» e que «teñen valor sentimental» para ela. «Son clásicos de sempre que me apetecía rescatar xa que o libro tamén é unha novela de aventuras».

En canto aos personaxes principais, detalla que «o protagonista nos vai contando a súa vida. Vive atormentado porque a súa familia garda un segredo relacionado coa chamada Tecnoloxía Eterna. Por ese segredo, son perseguidos ao longo de toda a historia. E ese é o motor do relato».

Tamén está presente a intelixencia artificial pero non como ente abstracto. Nesta obra, «é unha criatura artificial, é o asistente persoal do protagonista que lle dá consellos: un corvo. Durante todo o relato acompaña ao neno. É como se fora a voz da súa conciencia».

Un papel importante teñen «os parias do frío», as xentes que deben emigrar debido a que a glaciación vai moi difícil ou imposible a vida no seu lugar de orixe.

Clave tamén é a nai do protagonista, que sacrificou a súa vida por uns libros. «Os libros son un obxecto desfasado. As IA crean obras á carta. O rapaz detesta os libros pero estes acaban salvándolle a vida», engade a escritora coruñesa Andrea Maceiras

Suscríbete para seguir leyendo